آماده سازي اتاق هچر جهت ورود تخم:
1- شستشوي و ضدعفوني كامل دستگاه و اتاق هچر
2- دود دادن دستگاه و اتاق هچر با استفاده از پرمنگنات پتاسيم و فرمالين
3- كاليبره كردن دستگاه حداقل 12 ساعت قبل از ورود تخم به دستگاه
جهت بهسازي هچري و داشتن شرايط بهداشتي مناسب نياز به آزمايش براي سنجش ميزان آلودگي باكتريايي و قارچي دستگاه جوجه‌كشي است، همچنين تخمهاي هچ شده، كرك جوجه‌ها و جنين‌هاي مرده همگي بايد مورد آزمايش قرار بگيرند تا كفايت مرحله نهايي دود دادن با فرمالين و پرمنگنات مشخص شود. ديوارهاي ساختمان، ميزها و سيني‌ها بوسيله سواب مالي در فواصل منظم (حداقل 2 هفته يكبار) بايد چك شوند. منابع آب مورد استفاده در هچري از نظر شمارش ميكروبي و «كل نمكهاي حل شده» كه معياري براي تعيين سختي آب است بايد مورد بررسي قرار بگيرند. هچ ضعيف و يا توليد جوجه‌هاي با كيفيت پايين بر اثر وجود ميكروبهايي نظير Staphylococci Mycoplasm salmonella, Pesudomonas, E.Coli, در بخش جوجه‌كشي ايجاد مي‌شوند.
ورود تخم به هچر :
پيش از ورود تخم به هچر ابتدا كليه تخم‌ها به صورت انفرادي وزن شده، وزن‌هاي بدست آمده در دفتر جوجه‌كشي ثبت مي‌گردد.
24-48 ساعت قبل از تفريخ، تخم‌ها به صورت افقي به دستگاه هچر منتقل مي‌شوند، اين زماني است كه 10% از جنين داخل تخم‌ها داراي تحرك لازم جهت خروج از تخم باشند، طي اين مرحله كيسه زرده به داخل بدن جنين كشيده مي‌شود و سيستم تنفسي ريوي به كار مي‌افتد، در نتيجه جنين به كمك نوك زدن به اتاقك هوايي و سوراخ كردن آن مي‌تواند از اكسيژن موجود در آن استفاده نمايد. درجه حرارت دستگاه هچر 5/0- 1 سانتي گراد كمتر و رطوبت آن كمي بالاتر از دستگاه ستر است. تخم‌ها در بخش هچر برخلاف ستر نبايد بچرخند. موقعيت طبيعي جوجه‌ها در داخل تخم به اين صورت است كه سر جوجه در بين رانهايش بوده و نوك در سمت كيسه زرده قرار گرفته است، در روزهاي آخر جوجه‌كشي جنين جهت جلوگيري از خفه شدن سر را بالاي پنجه‌ها قرار داده و نوك خود را به درون كيسه هوايي مي‌برد. پس از ورود نوك به درون كيسه هوايي جنين استراحت كوتاهي داشته كه اين استراحت مي‌تواند از چند ساعت تا يك روز به طول بيانجامد. جوجه‌هايي كه در وضعيت طبيعي قرار گرفته‌اند قادرند به تنهايي از تخم خارج شوند و نيازي به كمك آنها نيست، اما اگر جوجه‌اي در وضعيت غير طبيعي مانند: قرار گرفتن سر در جهت خلاف كيسه هوايي، استقرارسر بين پاها، قرار نگرفتن سر زير بال راست و متمايل شدن سر به سمت چپ، قرار گرفتن انگشتان بالاي سر، قرار گرفتن نوك در بالاي بال راست قرار گرفته باشد اين جوجه براي تفريخ نيازمند كمك بوده و نهايتا جوجه ضعيفي خواهد بود كه قادر به ايستادن برروي پا و خوردن غذا نيست.
زمان لازم جهت پاره شدن غشاء داخلي پوسته و كيسه هوايي توسط جنين در هنگام تفريخ حدود 12 تا 18 ساعت مي‌باشد. اگر چنانچه سوراخ كردن و شكستن پوسته تخم توسط جنين بيش از 12 ساعت به طول بيانجاميد مي‌توان سوراخي كوچك در بالاي كيسه هوايي ايجاد كرد تا هوا و اكسيژن كافي جهت تنفس جوجه‌ها در اختيارشان قرار بگيرد. زمان خروج از تخم نبايستي بيشتر از 5/1 روز به طول بيانجامد.
مراحل خروج طبيعي جوجه از تخم شامل: چرخش و قرار گرفتن در موقعيت هچ، پاره نمودن غشا داخلي، تنفس از هواي موجود در كيسه هوايي، سوراخ نمودن پوسته و خروج از تخم.
جوجه تا زماني در بخش هچر باقي مي‌ماند كه خشك گردد، پيش از خروج جوجه از تخم ابتدا ناف را چك كرده تا ازبسته شدن آن اطمينان حاصل شود، سپس بند ناف را با بتادين، الكل، كلرام مفنيكل و يا محلول 7 درصد يد ضدعفوني كنيد. پس از خشك شدن هر جوجه به صورت انفرادي وزن‌كشي مي‌گردد. چنانچه مقداري از كيسه زرده در بيرون بدن جوجه باقي مانده باشد مي‌توان آن را با ماساژ دادن به داخل شكم فرستاد، سپس ناف بخيه زده مي‌شود. پس از اتمام هفته اول دوباره ناف را چك كنيد كه چرك نكرده باشد. اكثر تلفات هفته آخر جوجه‌كشي و غالب مرگ و ميرهاي مربوط به هفته اول پرورش مربوط به عفونت كيسه زرده است.
همه چيز درباره شتر مرغ قيمت جهاني فرآورده‌هاي شتر مرغ: صدها سال پيش شتر مرغ را فقط به دليل پرهاي زيبا و ارزشمندشان در آفريقا شكار مي‌كردند ليكن با پي بردن به ارزش گوشت باكيفيت بالاي اين پرنده و همچنين پوست بسيار مرغوب آن ارزش پر در درجه اهميت بعد قرار گرفته است پرورش تجاري شتر مرغ امروز به صورت معني دارتري گسترش يافته و به دلايل زير مورد استقبال پرورش دهندگان دام و طيور قرار گرفته است:
|
1- گوشت قرمز شتر مرغ در واقع شبيه گوشت گوساله است با اين مزيت كه از لحاظ كم بودن كلسترول و چربي شبيه گوشت مرغ و ماهي و از لحاظ پروتئين بالا با گوشت گوساله مقايسه مي‌شود. هر 5 شتر مرغ پرواري برابر يك گوساله پرواري گوشت توليد مي‌كند.
2- پوست چرم مانند اين پرنده در صنعت سراجي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. چربي طبيعي كه در پوست شتر مرغ وجود دارد باعث انعطاف پذيري و مقاوم بودن آن در مقابل خشكي و ترك خوردگي مي‌شود. از پوست شتر مرغ در صنايع كفش و كيف استفاده مي‌شود. ميزان پوست هر شتر مرغ 13 فوت مربع (5/3 متر مربع) است كه هر فوت مربع آن 35 دلار قيمت دارد.
3- پر شتر مرغ كه معمولاً هر سال 2 بار از بدن پرنده چيده مي‌شود جمعاً در سال حدود يك كيلوگرم پر استحصال مي‌شود كه هر كيلوگرم آن 1000 دلار در بازارهاي جهاني خريد و فروش مي‌شود كه از اين پرها در كارهاي زينتي و يا تهيه جاروهاي گرانقيمت استفاده مي‌شود. پر شتر مرغ علاوه بر گرد و غبار معمولي به علت داشتن خاصيت الكترواستاتيك قادر است تمام ذرات را به خود جذب كند.
4- تخم شتر مرغ نيز يكي از فرآورده‌هاي پرمصرف در جهان است. هر تخم شتر مرغ بالاتر از 5/1 كيلوگرم وزن دارد و حدود 24 عدد تخم‌مرغ معمولي است و طعم آن شيرين تر از تخم‌مرغ است. بوميان آفريقايي قرن هاست كه از تخم شتر مرغ به عنوان منبع غذايي و از پوسته آن به عنوان ظرف (كاسه) استفاده مي‌كنند. پوسته تخم شترمرغ به اندازه ظروف چيني محكم است و هنرمندان و صنعتگران آنرا رنگ آميزي كرده و يا با جواهرات مختلف تزئين مي‌كنند.
5- استفاده‌هاي پزشكي از فرآورده‌هاي شتر مرغ مرسوم است از غضروف پاي شتر مرغ جهت تعويض غضروف پاي انسان استفاده مي‌شود. مغز شتر مرغ نوعي آنزيم توليد مي‌كند كه براي درمان بيماري استفاده مي‌شود. چشم پزشكان آفريقاي جنوبي معتقدند كه به دليل شباهت زيادي كه ساختمان چشم شتر مرغ با چشم انسان دارد و قرنيه چشم شتر مرغ بهترين انتخاب براي پيوند و جايگزيني قرنيه چشم انسان دارد مي‌توان آنرا جهت پيوند به كار برد با وجوديكه اين عمل عجيب به نظر مي‌رسد ليكن با توجه به اتفاقات مشابهي كه در دنياي پزشكي به كرات اتفاق افتاده اين مسأله قابل تعمق است.
6- روغن شتر مرغ در صنايع آرايشي استفاده مي‌شود و هر شتر مرغ حدود شش ليتر روغن توليد مي‌كند. با وجوديكه اين پرنده بزرگ توانسته است به بازارهاي آمريكا، اروپا، استراليا، آمريكاي مركزي و آمريكاي جنوبي، چين و ساير نقاط جهان وارد شود ليكن در حال حاضر آفريقا قسمت عمده پرورش و توليد و صادرات فرآورده‌هاي اين پرنده را به خود اختصاص داده است.
|
مقايسه شتر مرغ و گاو:
توليد گوشت مرغ در مقايسه با گاو حدود چهار برابر مي‌باشد. دوره حاملگي و زايش گاو حدود 9 ماه مي‌باشد در صورتيكه دوره هچ تخم شتر مرغ 42 روز مي‌باشد. يك گاو در طول يكسال يك رأس گوساله توليد مي‌كند در حاليكه شتر مرغ توانايي توليد چهل عدد جوجه را دارد. استحكام چرم شتر مرغ 3 برابر چرم گاو مي‌باشد. مقدار پروتئين گوشت گاو و شتر مرغ تفاوت چنداني نداشته ليكن ميزان كلسترول موجود در گوشت گاو دو برابر گوشت شتر مرغ مي‌باشد. طعم گوشت شتر مرغ شبيه گوشت گاو مي‌باشد. هر پنج شتر مرغ به اندازه يك گوساله پرواري گوشت توليد مي‌كند همانگونه كه همگي مطلع هستيم از ابتداي خلقت بشر علي رغم افزايش مداوم جمعيت، منابع تامين‌كننده احتياجات همواره ثابت بوده و طي ساليان، تنها راهها و روشهاي بهره‌برداري از اين منابع تغيير كرده‌اند يعني در طي سالهاي گذشته بشر با استفاده از روشهاي نوين علمي اقدام به تجهيز و به تبع آن افزايش ميزان بهره برداري از اين منابع نموده است كه البته در پاره‌اي از موارد به كارگيري برخي از اين روشها به دليل ناهمگوني با سيستم طبيعي و عدم تحقيقات كافي روي اثرات دراز مدت آنها پيش از استفاده وسيع، منجر به وارد آمدن خسارات غير قابل جبراني به اكو سيستمهاي مناطق مورد اجرا گرديده است . كه از اين ميان مي‌توان به تكثير و پرورش گونه هايي از از آبزيان غير بومي در آبهاي شمالي ايران بدون توجه به اثراتي كه در دراز مدت بر روي گونه‌هاي غيربومي خواهند داشت و يا استفاده از سم د.د.ت و پيامد‌هاي ناشي از آن اشاره كرد .
با توجه به مطالب ذكر شده اهميت استفاده از روشهاي علمي نوين و كارآمدي كه همراه با افزايش ميزان بهره‌وري و توليد، داراي بيشترين سازگاري با محيط و عوامل طبيعي، و خصوصاً شرايط بومي و ويژگيهاي اكوسيستم هر منطقه بوده و كمترين زيانها و تغييرات را در پي داشته‌باشد به خوبي آشكار مي‌گردد. در حقيقت بايد گفت طي چند سال اخير و همزمان با رشد و توسعه صنعت پرورش شترمرغ در سراسر دنيا شاهد بوجود آمدن انجمنها و موسساتي هستيم كه براي حفظ، رشد، ارتقاء و تامين بازار فروش در تلاش اند و از اين رو اين انجمنها بعنوان يك عنصر اصلي در رشد اقتصادي اين صنعت محسوب مي‌گردند. متعاقب اين تحولات و انجام تحقيقات بيشتر بر روي محصولات توليدي اين پرنده و نتيجتاً دستيابي به فاكتورهاي مهمي كه باعث افزايش رتبه محصولات اين پرنده نظير گوشت، پوست و … در مقايسه با ساير دامها مي‌گردند و در نتيجه افزايش روز افزون تقاضا در بازارهاي جهاني بسياري از افرادي كه تا پيش از اين آينده اين صنعت را مطلوب ندانسته و در آن شركت نمي كردند هم اكنون به اين نتيجه رسيده اند كه تحولات محيطي به سرعت در حال رخ دادن بوده و بسياري از اين تحولات مثبت نشان دهنده ارتقا صنعت پرورش شترمرغ به جايگاه يك صنعت بسيار مفيد، اشتغال زا و سود آور مي‌باشند، لذا كم كم شاهد آن هستيم كه حجم سرمايه گذاري در اين صنعت در حال افزايش بوده و ما شاهد رشد روز افزون تعداد مزارع در سطح جهان مي‌باشيم .
گسترش صنعت پرورش شترمرغ از آفريقاي جنوبي به ساير نقاط جهان نشان داد كه توسعه اين صنعت از سطوح پايين آغاز و باعث ايجاد بازارهاي جديد و توليدات بيشتر گرديده است. اگر تا چند دهه گذشته ارزش اين پرنده بيشتر معطوف به پر و جنبه‌هاي تزئيني آن مي‌گرديد امروزه و با توجه به افزايش سطح دانش عمومي و تخصصي در مورد محصولات گوناگون اين پرنده توليدكنندگان و مصرف كنندگان توجه ويژه‌اي به شترمرغ بعنوان توليدكننده گوشت قرمز با كيفيت بالا و متضمن سلامتي مصرف‌كنندگان معطوف داشته‌اند كه با توجه به خواص ويژه غذايي خود و نداشتن مشكلات ساير دامها مي‌تواند نقش به سزايي را در توليد گوشت قرمز سالم و كاملاً مطمئن جهت تامين نيازهاي غذايي مردم جهان بعهده گيرد.
البته لازم به ذكر است كه بعلت جوان بودن اين صنعت اطلاعات زيادي در خصوص نحوه نگهداري و پرورش آن در دسترس نمي باشد در حاليكه بايستي اين صنعت را از جهات بسياري مانند پرورش و توليد و جنبه‌هاي ژنتيكي و اصلاح نژادي، رفتارشناسي، تجهيزات مورد نياز و … مورد بررسي قرار داده و كمبودهاي آن را توسط تحقيقات علمي انجام گرفته برطرف نمود تا بدين ترتيب شاهد برطرف شدن مشكلات موجود و ارائه تكنيكهاي پرورشي كار آمد باشيم تا بتوان بدنبال آن به بيشترين ميزان برگشت سرمايه و كمترين ريسك سرمايه گذاري دست يابيم كه اين امر نيازمند وجود ارتباطات و روابط گسترده پرورش‌دهندگان با يكديگر و با انجمنهاي علمي تحقيقاتي بازرگاني مي‌باشد.
با توجه به مطالب ذكر شده اهميت استفاده از روشهاي علمي نوين و كارآمدي كه همراه با افزايش ميزان بهره‌وري و توليد، داراي بيشترين سازگاري با محيط و عوامل طبيعي، و خصوصاً شرايط بومي و ويژگيهاي اكوسيستم هر منطقه بوده و كمترين زيانها و تغييرات را در پي داشته‌باشد به خوبي آشكار مي‌گردد
با توجه به اينكه كشور ما در بخش كشاورزي و دامپروري از ظرفيتهاي عظيم و ويژه‌اي برخوردار مي‌باشد، سرمايه‌گذاري در اين بخش مي‌تواند علاوه بر تامين غذا و قطع وابستگي از واردات منابع پروتئيني مورد نياز كشور از جهت اشتغال‌زايي نيز مورد توجه قرار گيرد و با ايجاد فرصتهاي جديد شغلي گام مهمي را در تامين آينده جوانان ايفا كند.
تاريخچه
بيش از ۲۰ ميليون سال پيش اجداد شترمرغها در منطقه‌اي گسترده از اسپانيا در غرب تا چين در شرق ساكن بوده‌اند و در حدود يك ميليون سال پيش اين پرندگان به آفريقا مهاجرت كرده و در شمال و شرق و جنوب اين قاره اقامت گزيدند. تصاوير به جا مانده از شترمرغها در حكاكي‌ها و نقاشي‌هاي متعلق به ۱۰۰۰۰-۵۰۰۰ سال قبل از ميلاد مسيح مشاهده شده است. طبق گزارش laufer از پوسته‌هاي خالي تخم‌ها به طور معمول به عنوان فنجان استفاده مي‌كردند كه اولين مورد مشاهده به حدود ۳۰۰۰ سال قبل از ميلاد مسيح برمي گردد. در حدود هشت قرن پيش از ميلاد مسيح پادشاهان آشوري جهت نشان دادن علاقه و احترام به مقامات ديگر كشورها شترمرغ كشتار مي‌كردند. همچنين اشاراتي نسبت به گوشت و پر اين پرنده در خطوط هيروگليف مصر باستان مشاهده شده است. اين پرنده جهت اداي احترام بعنوان پيشكش به محضر فرعون برده مي‌شد كه تاييديه اين مطلب در كتيبه‌هاي موجود در موزه بريتانيا به وضوح قابل مشاهده است. بر طبق شواهد تاريخي امپراطور رومي الاگابالوس در يكي از جشنهاي مجلل خود جهت پذيرائي ميهمانانش از مغز ۶۰۰ شترمرغ استفاده كرد.
شروع پرورش در جهان
براي قرون متمادي تامين درخواست پر و گوشت اين با روند كشتار آنها در حيات‌وحش همراه بود. اولين تلاشهاي ثبت شده جهت پرورش شترمرغ در سالهاي ۱۱۲۵ تا ۱۱۹۰ ميلادي توسط امپراطور بارباروسا انجام گرفت. اما نخستين مزرعه پرورش موفق در سال ۱۸۵۷ و در الجزاير راه اندازي شد. در حدود دهه ۱۸۶۰ ميلادي در Karoo آفريقا و ايالت شرقي آفريقاي جنوبي، شترمرغ براي توليد پر و استفاده در تزئينات و مد پرورش داده شد .
اختراع دستگاه جوجه‌كشي (incubator) شترمرغ توسط Arthur در سال ۱۸۶۹ محرك مناسبي براي مزارع پرورش محسوب مي‌شد و به دنبال آن درآمد حاصل از پرورش شترمرغ به منظور توليد پر، باعث تحريك گسترش مزارع در آفريقاي جنوبي به خصوص اطراف Oudtshorn در Karoo شد و اين روند با وجود ركود اقتصادي ۱۸۸۳الي ۱۸۹۰ و ۱۸۹۴ الي ۱۸۹۹ ادامه يافت . اوايل قرن ۲۰ مزارع شترمرغ به خوبي گسترش يافتند.
در سال ۱۹۳۱ افزايش نسبي درآمدهاي بدست آمده را ناشي از توليد پر عنوان كردند بطوريكه در سال ۱۹۳۱ پر بعنوان چهارمين كالاي صادراتي آفريقاي جنوبي مطرح شد. پس از وقوع جنگ جهاني اول و تغييرات مد حاصل از اختراع ماشينهاي تندرو كه جاي درشكه‌ها را گرفتند و به دنبال آن كاهش تقاضاي پر سبب شد تا بازار تجارت پر با ركورد عميقي مواجه شده و تعداد پرندگان در مزارع به سرعت كاهش يابد.
طي آن مزارع بسيار كمي توانستند با وجود اين مشكلات در آفريقاي جنوبي باقي بمانند. در سال ۱۹۲۵ اتحاديه‌ها و شركت‌هاي تعاوني بسياري جهت رفع مشكلات و تثبيت قيمتها و از بين بردن ركورد اقتصادي موجود داير شدند. به دنبال آن وقوع جنگ جهاني دوم باعث تجديد استفاده از پر در صنعت مد گرديد و همچنين افزايش آگاهي عمومي نسبت به ارزشهاي غذايي گوشت منحصر به فرد اين پرنده موجب رويكردي دوباره به پرورش صنعتي اين پرنده در جهان گرديد.
در سال ۱۹۴۵ اتحاديه Klein karoo land boa kooperasie با نام اختصاري KKLK در Karoo تاسيس گرديد كه اين امر موجب تثبيت بازار تجارت پر شد. در اوايل دهه ۱۹۵۰ همزمان با اين تحولات بازار تجارت چرم نيز رو به توسعه نهاد. انجمن KKLK تا سال ۱۹۵۹ روي توليد شترمرغ نظارت و كنترل آن را بعهده داشته و به طور عمده مسئول معرفي چرم شترمرغ بعنوان يك محصول لوكس در درجه اول و به دنبال آن توليد پر در درجه دوم بود. در سال ۱۹۶۳ انجمن KKLK يك كشتارگاه ابتدائي براي توليد گوشت نمك سود احداث نمود. اولين دباغ خانه چرم نيز در Oudttshoorn و در سال ۱۹۶۹ ساخته شده و در سال ۱۹۷۴ گسترش يافت و به دنبال آن كشتارگاه جديدي در سال ۱۹۸۱ تاسيس گرديد.
بيش از ۱۵-۱۰ سال گذشته توليد و درخواست براي گوشت شترمرغ بعنوان يك محصول اصلي افزايش يافته و مزارع شترمرغ در اكثر نقاط جهان به خصوص در آفريقاي جنوبي با كشتار ساليانه حدود 150.000 قطعه شترمرغ مسئوليت تامين اين نياز جهاني را بعهده داشته‌اند. گرچه در ابتداي امر چرم بعنوان محصول اصلي و ابتدائي شترمرغ عنوان مي‌گرديد اما در طول دهه نود فعاليت در بازار تجارت گوشت شترمرغ افزايش چشمگيري يافت و اين حركت رو به رشد تا كنون نيز ادامه دارد به طوريكه از سال ۱۹۹۳ تعداد پرندگان كشتاري به طور ساليانه افزايش پيدا كرده و در حال حاضر به بيش از 300.000 قطعه در سال رسيده است.
چگونگي گسترش اين صنعت در جهان
در آغاز سود ناشي از توليد پر در مزارع شترمرغ سبب پيشرفت و ترقي قابل توجهي در صادرات پرنده به ايالت متحده آمريكا، اروپا، شمال آفريقا، امريكاي جنوبي، استراليا و … گرديد . البته در آن هنگام و به منظور حمايت از اين صنعت صادرات پرنده زنده و بالغ از سوي دولت آفريقاي جنوبي تحريم گرديد و اين دولت تنها صادرات تخم را در سال ۱۹۰۶ مجاز مي‌دانست. با ركود اقتصادي بازار تجارت پر بيشتر پرندگان كشتار شدند بطوريكه در سال ۱۹۲۱ تنها ۲۳۱ پرنده در ايالت متحده آمريكا و استراليا و اروپا زنده ماندند.با شروع دهة ۱۹۸۰ در اسرائيل مزارع پرورشي به سرعت توسعه يافته و پرورش و كشتار آنها در اين كشور صاحب رتبة دوم پس از آفريقاي جنوبي گرديد. توجه به پرورش شترمرغ در ايالات متحده آمريكا و كانادا بوسيله واردات پرنده و تخم نطفه‌دار افزايش يافته و هم اكنون نيز بازار خوبي جهت پرورش و كشتار اين پرنده در كشورهاي فوق وجود دارد. از سوي ديگر استراليائي‌ها نيز صنعت پرورش شترمرغ را توسعه دادند گرچه هم اكنون تنها به طور محدود برروي ذخاير ژنتيكي پرندگان نيمه وحشي كارمي كنند.
همچنين بيشتر كشورهاي اروپائي نيز از سال ۱۹۹۰ پرورش شترمرغ را بر پايه واردات از آفريقا و اسرائيل قرار داده و توانستند در آن سالها به مرحله كشتار نيز دست يابند. اگرچه در حال حاضر بدليل افزايش هزينه‌هاي توليد در اين كشورها و امكان واردات گوشت ارزانتر از ساير كشورهاي توليد كننده توليد شترمرغ در اروپا از رونق كمتري نسبت به سالهاي گذشته برخوردار گرديده است. همزمان با اين تغيير و تحولات صنعت پرورش شترمرغ در سطح بين المللي كشورهاي آفريقايي نيز به عنوان بنيانگذاران اين صنعت شروع به توسعه سيستمهاي پرورشي مزارع خود نموده‌اند چنانكه بطور مثال مزارع Namibia ناميبيا بطور عمده بر پايه پرندگان اصيل با خصوصيات ژنتيكي خوب طرح‌ريزي شده و مزارع زامبيا Zambia بر پايه شترمرغ محلي و زيرگونه‌هاي بومي آن منطقه قرار گرفته و در سال ۱۹۹۵ به مرحله كشتار نزديك شدند.
علاوه بر كشورهاي مذكور در ساليان اخير شاهد توسعة اين صنعت به كشورهايي در شرق بوده ايم و آنها توانسته اند به موفقيتهاي خوبي در اين زمينه دست پيدا كنند بطوريكه كشور چين در آسيا در سال گذشته ميزان كشتار نسبتاً خوبي را داشته است. البته لازم به ذكر است كه شكستن تحريم صادرات پرنده زنده از آفريقاي جنوبي در سال ۱۹۹۷ سبب صادرات پرنده زنده و تخم نطفه‌دار گرديد كه اين روند باعث پيشرفت و ترقي مزارع بومي شده و آنها قادر گرديدند تا بازار جديدي را براي خود بوجود آورند.تمامي تلاشهاي انجام گرفته جهت ارتقا، رشد و گسترش اين صنعت در جهان باعث گرديد تا طي ساليان گذشته شاهد پيشرفت روز افزون اين صنعت در جهان و تاسيس مزارع جديد پرورشي در سراسر دنيا باشيم بطوريكه كشورهايي نظير چين، تركيه، عربستان، ايران و … در آينده اي نزديك سهم به سزائي را در توليد جهاني در اين صنعت بعهده خواهند گرفت .
رده بندي شترمرغها و نژاد‌هاي موجود شترمرغ يا Camel bird كه به خاطر شباهتش با شتر به اين نام خوانده مي‌شود در سال ۱۷۵۸ توسط لينه با نام علمي Struthiocamdus با پايه نام لاتين و يوناني Stutho camelus نامگذاري شد. اين جانور به طبقه پرندگان تعلق داشته و يكي از پنج راسته متعلق به راسته سينه پهنان
(Ratitae or palaeognathae) محسوب مي‌شوند . مشخصه اصلي آنها عدم قدرت پرواز بعلت دژ نر سانس يا فقدان كامل تاج سينه (carina) مي‌باشد كه ويژگي اخير علت اطلاق Ratites به آنها شده است زيرا در ربان لاتين به كشتي فاقد لبه زيرين يا كلك Ratites مي‌گويند.
راسته سينه پهنان شامل ۵ راسته زير است:
|
۱. شترمرغها Stru thionitirms
۲. ري آ Rhea
۳. كاسوواري Casuari formes
۴. كيوي‌ها Kiwis
۵. تيناموس Tinamous
شترمرغها در زير راسته استروتيوني فرم‌ها، خانواده استروتيونيده (stru hionidae) جنس استروتيو (struthio) و گونه استروتيو كاملوس (S. camelus) قرار مي‌گيرند.
|
استروتيو كاملوس شامل زيرگونه با نژاد‌هاي زير است:
|
۱. استروتيو كاملوس استراليس متعلق به آفريقاي جنوبي S.C.oustralis
۲. استريوتيو كاملوس S.C.camelus كه در طي قرن بيستم در آفريقاي شمالي در معرض شكار و انقراض قرار گرفت.
۳. استروتيو كاملوس ماسائيكوس S.C.massaicus
۴. استروتيو كاملوس موليبدو فانس S.C.molybdo phanes
۵. استروتيو كاملوس سير ياكوس S.C.syriacus
|
زيرگونه‌هاي سيرياكوس كه در بيابانهاي سوريه و عربستان مي‌زيسته اند بعلت شكار بي رويه در سال ۱۹۴۱ منقرض شده اند.
زيرگونه موليبدوفانس متمايزترين و مشخص ترين زيرگونه بوده و براي پرورش و توليد از اين زيرگونه استفاده بسياري مي‌شود.
براي اهداف تجاري عموماٌ از اصطلاحاتي نظير گردن آبي، قرمز و گردن سياه استفاده مي‌شود.
گردن قرمزها به زيرگونه‌هاي كاملوس و ماسائيكوس تعلق دارند و اكثر زيرگونه‌هاي ماسائيكوس به آمريكا صادر شده اند و در نتيجه قسمت اعظم شترمرغهاي اين كشور را گردن قرمزها تشكيل مي‌دهند.
گردن آبي‌ها شامل زيرگونه‌هاي موليبدوفانس و استراليبس مي‌گردند.
شترمرغهاي گردن سياه كه امروزه داراي بيشترين جمعيت در ميان شترمرغهاي پرورشي هستند نتيجه تلاقي زيرگونه‌هاي استروتيوكاملوس و استروتيو كاملوس استراليس مي‌باشند . اين پرنده داراي قامتي كوچك، ساختاري خوب و توسعه يافته و پرهايي با كيفيت استثنايي مي‌باشند كه به علت زود اهلي شدن و سادگي پرورش مورد توجه قرار گرفته‌اند.
طي چند سال گذشته مزرعه داران سعي نموده‌اند تا با گرفتن هيبريدهايي از گردن سياه، قرمز و آبي به پرندگاني با قابليتهاي بالاي توليدي دست پيدا نمايند.
در هنگام تهيه و خريد پرندگان مادر بايستي بدين نكته توجه كافي داشت كه علاوه بر انتخاب نژادي مناسب و سازگار با محيط پرورشي در انتخاب مزرعه مادر توليدكننده نيز توجه كافي مبذول گردد تا با خريد پرندگاني با قابليتهاي بالاي ژنتيكي و ژنوتيپ برتر داراي گله اي خوب و مناسب از لحاظ كميت و كيفيت توليد و بازدهي مناسب گردند.
عوامل اقتصادي پرورش شترمرغ:
در سالهاي اخير توجه زيادي به پرورش شترمرغ شده است. نظر به اينكه عوامل اقتصادي يكي از اركان هر حرفه‌اي را تشكيل مي‌دهند. اين حرفه نيز مستثني نبوده و بايد هزينه‌ها و درآمدها جهت برآورد اقتصادي ارزيابي شوند. همانند پرورش دامهاي ديگر در اينجا نيز زمين يكي از محدوديت‌ها به حساب مي‌آيد. ولي در مقايسه با ساير دامها، پرورش شترمرغ به زمين كمتري نياز دارد.
در روشهاي بسته پرورش شترمرغ، براي هر 3 قطعه (1 نر و 2 ماده، يك تريو ) تنها به 1/0 هكتار زمين نياز است.
هزينه‌ها: هزينه هايي كه بايد به حساب آيند شامل هزينه‌هاي ثابت (ساختمانها و تجهيزات) و هزينه‌هاي جاري مانند (خوراك، كارگر، تعميرات، سوخت و ملزومات دامپزشكي) مي‌باشند. براي تداوم و موفقيت پروژه، هزينه‌هاي جاري و بخشي از هزينه‌هاي ثابت بايد بوسيله فروش هرسال يا هرسري جوجه يا تخم پوشش داده شوند. سود ناخالص به صورت تفاوت بين درآمدهاي حاصل از فروش محصولات شترمرغ و سرشكني روي هزينه‌هاي جاري محاسبه مي‌شود، در حاليكه سود خالص تفاوت بين درآمد حاصل از فروش‌ها و جمع دو هزينه متغير و ثابت است. هزينه استهلاك براي ساختمانها در 10 سال و براي تجهيزات در 6 سال محاسبه مي‌شود. يا اينكه مي‌توان برا ي هر دو مورد 8 سال در نظر گرفت. در نتيجه هزينه استهلاك به هزينه‌هاي جاري براي هرشترمرغ، اضافه مي‌شود. براي پروژه‌هاي شترمرغ تفكيك هزينه‌هاي زير تنها به عنوان يك راهنماي تقريبي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
هزينه‌هاي ثابت:
- هزينه خريد شترمرغها (از جمله مولدهاي تثبيت شده ( 3 يا 4 ساله ) )
- هزينه ساختمانها
- توليد مثل و پرورش براي شترمرغ بالغ
- جوجه‌كشي براي هر تخم
- هزينه تجهيزات
- هواكشها، مادرهاي مصنوعي، نور و غيره براي هر شترمرغ بالغ
- تجهيزات جوجه كشي و تفريخ براي هر تخم
- هزينه حصار كشي (140 متر حصاركشي براي هر شترمرغ )
- هزينه تأسيسات كشتار
- كشتار كامل همراه سرد كردن، انجماد و بسته بندي براي سرانه ظرفيت (حداقل ظرفيت توصيه شده 50 قطعه در روز)
- هزينه‌هاي ثابت متفرقه براي شترمرغ بالغ
هزينه‌هاي جاري:
- هزينه خوراك : بالغين (7/3 كيلوگرم در روز براي هرشترمرغ) (در سال) شترمرغهاي جوان (300 كيلوگرم مصرف خوراك تا يكسالگي)
هزينه كارگر
ـ كارگر غير ماهر درسال
- برق
- مخارج دامپزشكي و درمانها
- هزينه‌هاي جاري هرشترمرغ بالغ درسال
- بيمه شترمرغهاي بالغ (پوشش تمام خطرات) 12 درصد براي هرشتر مرغ درسال
درآمدها:
درآمدها يا فروش‌هايي كه از پرورش شترمرغ حاصل مي‌شوند بسته به اندازه و محل پروژه و بازاريابي آن فرق مي‌كند. برمبناي تحقيقات بازاريابي بين المللي، تفكيكي از تمام فروش‌هاي ممكن در پروژه‌هاي پرورش شترمرغ به شرح ذيل است:
- فروش تخم شترمرغ
- تخمهاي قابل جوجه‌كشي
- پوسته‌هاي خالي تخم
- فروش شترمرغ زنده
- جوجه‌هاي يك روزه
- جوجه‌هاي 3 ماهه
- جوجه‌هاي 6 ماهه
- شترمرغهاي يك ساله
فروش محصولات شترمرغ: گوشت (كيلوگرم)، پوست (تخته)، پر (كيلوگرم)
عوامل بسياري برميزان سودآوري (بازگشت پول) پروژه‌هاي شترمرغ تأثير مي‌گذارند. ولي به هرحال، بازده توليد جزء اصلي موفقيت يك پروژه مي‌باشد.
روشهاي پرورش:
1 - باز
2- نيمه باز
3 - بسته
مقيد كردن و انتقال:
براي گرفتن شترمرغ به دو كارگر نياز است كه هريك كنار يكي از پاهاي شترمرغ ايستاده و آن را از زير شكم و روي دم نگهدارند. از يك عصاي سركج مخصوص گرفتن گردن براي پايين آوردن سراستفاده مي‌شود. هنگامي كه منقار به سطح زانو رسيد منقار پايين را با قرار دادن انگشت شست در آن به سمت پايين نگه مي‌دارند. اين كار مانع برخورد از روبرو با پاهاي شترمرغ مي‌شود. شترمرغ در اين وضعيت براي درمانهايي مانند برچسب زدن، دارو دادن، تزريق، خونگيري و معاينه نگه داشته مي‌شود.
هنگام سوار كردن آنها به كاميون، ممكن است هل دادن آنها از پشت روي سطح شيبدار الزامي شود. شترمرغهاي بالغ به كاميونهايي نياز دارند كه ارتفاع ديواره جانبي آنها 2/2 متر بوده و با سايباني از جنس پارچه كنفي يا كرباس براي جلوگيري از آويزان شدن سرو گردن پوشانده شده باشد. كف كاميون معمولاً با ماسه، خاك يا علف و ديواره‌هاي جانبي با كيسه‌هاي پرشده از علف براي كم كردن صدمه به پرها و پوست پوشانده مي‌شوند. پارتيشن‌هايي نيز داخل كاميون قرار داده مي‌شوند كه شتر مرغ‌ها را به گروههاي 6 تايي تقسيم مي‌كند و اين كار مانع از دراز كردن پاهاي شترمرغ و لگد شدن آنها مي‌گردد.
روش باز:
نياز به زميني بزرگ به وسعت 40 هكتار است. غير از هزينه خريد پرندگان كه درتمام روشها معمول است، زمين مهم ترين نياز عمده اين روش است. شترمرغها تا حد امكان نزديك زيستگاه طبيعي‌شان با حداقل دخالت انسان نگهداري شده و پرورش مي‌يابند. مزيت اصلي روش باز، كاهش قابل توجه هزينه نگهداري شترمرغهاي بالغ به مقدار زياد است. همچنين در صورتي كه شترمرغها خود تخمهايشان را جوجه‌كشي كنند، هزينه‌اي براي اين كار صرف نشده و در نتيجه هزينه‌هاي توليد بسيار پايين خواهند بود. از معايب اين روش عدم كنترل و شناسايي شترمرغها و تخمهاي توليدي است. ميزان مرگ و مير و تلفات به ويژه در ميان جوجه‌ها به دليل شكار آنها توسط حيوانات شكارچي بالاست. ضمناً گرفتن شترمرغها بسيار مشكل و پرهزينه است.
روش نيمه باز:
محدوده مورد نياز براي اين روش از 20 تا 60 هكتار متغير است. شترمرغها در چراگاههاي نسبتاً كوچك يا اراضي تقريباً 8 تا 12 هكتاري نگهداري مي‌شوند. آنها توانايي گردش آزاد در محدوده اي معين را داشته و لذا بخشي از احتياجات تغذيه‌اي آنها از اين طريق تامين مي‌شود. محل‌هاي خوراك دادن بايد نزديك حصاركشي دور چراگاه ايجاد شوند تا قابليت دسترسي به غذا افزايش و اضطراب ناشي از ورود مكرر افراد به داخل چراگاه كاهش يابد.
روش بسته :
محوطه مورد نياز براي اين روش به طور معمول كمتر از 20 هكتار است كه به چراگاههاي كوچكي هريك به وسعت 2-1 هكتار تقسيم شده است. اين روش به علت نياز كم به زمين مطلوب است. با اين حال دو اشكال اصلي اين روش عبارتند از:
1ـ هزينه‌هاي بالاتر خوراك
2ـ هزينه حصاركشي زياد
سرمايه گذاري مالي براي هر واحد زمين در اين روش بالاتر از دو روش ديگر است. با اين حال مزاياي استفاده از روش بسته بسيار زياد بوده و بر معايب آن غلبه دارد.
مهمترين مزيت روش بسته آن است كه كنترل كاملي بر توليد مثل از طريق ثبت دقيق تعداد تخمهاي توليد شده توسط هر شترمرغ ماده و ميزان باروري و جوجه درآوري وجود دارد. اين ركوردها براي ارزيابي نهايي ارزش گله چه براي فروش مجدد، نگهداري براي توليد مثل ويا كشتار بسيار باارزشند. توليد مثل گزينشي شترمرغها بخوبي قابل انجام است. بعلاوه ركوردهاي مصرف خوراك قابل نگهداري است و براي معاينه و مهار شترمرغها مشكلي وجود ندارد.
رفتارشناسي:
- در محيط طبيعي شترمرغ در خارج از فصل توليد مثل گونه‌اي اجتماعي است و گروههايي از جنس و سنين مختلف را بويژه پيرامون چالابها تشكيل مي‌دهد. در اين محيط‌ها شترمرغ با انواع گوناگون حيوانات روبروست و معمولأ از برخورد نزديك با ساير حيوانات پرهيز مي‌كند و كمتر رفتار خشن نسبت به آنها ابراز داشته و در 75 درصد از موارد با چشم پوشي يا تحمل، با ساير حيوانات برخورد مي‌كند.
- طبق تحقيقات انجام شده رفتار تميز كردن پرو بال در طول صبح بيشتر از بعد از ظهر بوده برعكس حمام خاك در صبح خيلي كم انجام مي‌شود اما در طول بعد از ظهر بتدريج بيشتر شده و هنگام غروب به حداكثر مي‌رسد.
- رفتار رقص والتس كه توسط شترمرغها ي در اسارت نيز اجرا مي‌شود بيشتر هنگام خلاصي شترمرغها از ترس يا مدت كوتاهي پس از خروج آنها از محل نگهداري شبانه صورت مي‌گيرد.
- هنگام خواب، شترمرغهاي بالغ مايلند سرشان را بالا نگهدارند در حاليكه جوجه‌هاي جوان دوست دارند در وضعيت دمر بخوابند.
جوجه‌هاي پرورش يافته توسط شترمرغهاي دايه، رفتارهاي غيرعادي مثل خوردن چوب از خود نشان نمي‌دهند. از جمله رفتارهاي ناشي از خوراك دادن غلط جوجه‌ها و واكنش در برابر عوامل محيطي خاص كه عمدتاً شرايط زير حد مطلوب پرورش است، مي‌توان به نوك زدن به پنجه و سر و نيز پركندن با منقار اشاره كرد.
طبق بررسي انجام شده جوجه‌ها به محرك سبز 10 برابر بيش از محرك سفيد نوك مي‌زنند. مدفوع‌خواري هم در حالت وحش و هم در اسارت در جوجه‌ها مشاهده شده است.
بازدید:
