مقدمه :
پرورش بلدرچين بدليل كوچك بودن جثه پرنده و امكان پرورش چند صد قطعه آن در يك فضاي كوچك و سرمايه‌گذاري اندك جهت تامين وسايل و تجهيزات پرورش از جايگاه بالقوه‌اي برخوردار مي‌باشد.
نظر به اينكه مدت پرورش بلدرچين تا زمان كشتار 6 هفته بطول مي‌انجامد لذا مقدار مصرف دان در اين مدت نيز به تناسب كم خواهد بود. بهمين جهت بحران هاي اقتصادي در پرورش بلدرچين تاثير چنداني نخواهند داشت. علاوه بر اين پرورش تجاري بلدرچين در شرايط روستايي از جايگاه ممتازي برخوردار مي‌باشد. ولي به دليل آزاد پرواز بودن اين پرندگان نگهداري آنها در اماكن سربسته مناسب و بهتر مي‌باشد.
گوشت بلدرچين بعلت پائين بودن چربي و كلسترول آن در مقايسه با سايرمنابع پروتئين حيواني از ويژگي و جايگاه خوبي برخوردار مي‌باشد.

محصولات:
بلدرچين سالانه در حدود 300- 250 عدد تخم مي‌گذارد. وزن هر يك از تخمهاي بلدرچين مابين 9 الي 12 گرم مي‌باشد. شكل تخم كروي رنگ پوسته آن از قهوه‌اي سير تا آبي و سفيد متغير بوده و داراي رنگدانه‌هاي سياه و آبي است. تخم بلدرچين در مقايسه با تخم‌مرغ از نظر آهن و فسفر غني و داراي طعم شبيه تخم‌مرغ مي‌باشد و بصورت آب پز، سرخ كرده سرو مي‌شود. سن كشتار 6 - 5 هفتگي، وزن زنده 150 - 120 گرم و وزن لاشه 115- 105 گرم مي‌باشد كه در صورت اصلاح نژاد، توليد گوشت اين حيوان مي‌تواند افزايش يابد. گوشت بلدرچين نرم، تيره و لذيذ بوده و همانند گوشت مرغ بدلخواه شخص در پخت غداهاي مختلف استفاده مي‌شود. قبل از بسته بندي، عضلات سينه استخوان گيري مي‌شود. ولي ران همانطور با استخوان بسته بندي و در مراكز عرضه به فروش مي‌رسد . گوشت بلدرچين سرشار از ويتامين هاي B1-B2-B6 ، مواد معدني، اسيدهاي چرب و اسيدپانتوتنيك مي‌باشد.

پرورش بلدرچين:
افرادي كه علاقمند به پرورش بلدرچين جهت نوليد گوشت باشند بايد جوجه‌‌هاي آن را خودشان توليد و تكثير نمايند. زيرا محلي در ارتباط با توليد انبوه جوجه بلدرچين و يا كارخانه جوجه‌كشي ويژه بلدرچين فعلا وجود ندارد. جهت ايجاد تاسيسات مربوط به پرورش بلدرچين نيز محلي را كه داراي آب، برق و راه مناسب است انتخاب كنند. همچنين داراي امكانات لازم نسبت به حمل محصولات توليدي به بازار باشند و از طرفي به دليل ايجاد بوي نامطبوع در محلي خارج و دور از محل سكونت پرورش داده شود. به همين دليل نياز به ايجاد سالن‌هاي جداگانه جهت پرورش مولدين و جوجه‌ها مي‌باشد.
سمت و سوي سالن‌ها از نظر آفتابگير بودن مهم و با اهميت مي‌باشد مثلا در مناطق گرمسير قسمت طولي سالن‌ها بايد در جهت شرق و غرب ساخته شود. اگر سايبان ساختمان هم مقداري طولاني در نظر گرفته شود از افزايش دماي داخل سالن در فصل تابستان كاسته خواهد شد زيرا در اين فصل خورشيد مدار عمودي را طي مي‌كند. اما در مناطق سردسير طول سالن در جهت شمال و جنوب ساخته مي‌شود با اين كار سالن‌ها در فصل زمستان آفتاب گير خواهند بود.
مكانهاي بادگير، ارتفاعات و كنار دريا محلي مناسب براي پرورش بلدرچين محسوب نمي گردد. داخل سالن پرورش بر اساس برنامه و نحوه پرورش (داخل قفس و يا كف سالن )، ظرفيت جوجه‌ريزي در نظر گرفته شده و سرمايه موجود پرورش دهنده و. .. آماده سازي مي‌گردد.
اگر پرورش در كف سالن مد نظر باشد از بستر استفاده مي‌شود در اين سيستم ارتفاع بستر در فصل تابستان 5 -3 سانتيمتر و در فصل زمستان 8 - ۵ سانتيمتر در نظر گرفته مي‌شود و با كاه، تراشه نجاري، پوسته برنج و يا خاك اره مي‌پوشانند.
درجه حرارت مطلوب در پرورش بلدرچين بالغ مابين 27 - 21 درجه سانتي گراد مي‌باشد. سيستم نگهداري در قفس نيز متداول مي‌باشد كه كف قفس را مي‌توان در اندازهاي مختلف ( 25* 15، 20 * 15، 15 * 15 ) انتخاب كرد اما ارتفاع بايد بين 17 - 15 سانتي متر باشد. در قفس‌هايي با ابعاد ذكر شده مي‌توان 4 - 2 بلدرچين نگهداري كرد. در ابعاد كوچك يك نر و يك ماده، اما در ابعاد بزرگ بازاء 3 -2 بلدرچين ماده يك بلدرچين نر مناسب مي‌باشد.
در قفس هاي سيستم آپارتماني، جهت جمع آوري فضولات، قسمت تحتاني هر قفس با كف فلزي پوشانده مي‌شود، فضولات جمع شده يا بصورت اتوماتيك و يا بصورت دستي تخليه و پاك‌سازي مي‌شود. در قفس‌هاي كاليفرنيايي، مدفوع مستقيما به كف سالن ريخته و در آنجا جمع مي‌شود فضولات توليد شده به صورت مستمرتخليه مي‌شود.
شبكه‌هاي كف قفس در هر نوع آن بايد به ابعاد 5/1* 1 سانتي متر و شبكه سقف و ديواره‌ها 4 *5/2 و يا 5 * 2 سانتي متر بهتر است باشد. جهت سرازير شدن تخم‌ها، كف بايد با زاويه 15 درجه ساخته شود و به منظور جلوگيري از شكستن تخم‌ها در اثر برخورد با جدار شبكه فلزي، سرتاسر شبكه محل تجمع تخم‌ها با ابر پوشانده شود. اين عمل در جلوگيري از شكسته شدن تخم‌ها بسيار مفيد مي‌باشد. پرورش بلدرچين بصورت گروههاي بزرگ نيز در داخل قفس امكان پذير مي‌باشد، اما تراكم آنها نبايد از 50 قطعه بيشتر باشد.
در اين روش ابعاد مختلف قفس بر اساس تعداد بلدرچين بشرح ذيل ميباشد:
بازاء هر 25 قطعه بلدرچين = 30*60*60
بازاء هر 50 قطعه بلدرچين = 30*120*60
بمنظور كنترل و جلوگيري از امكان جست و خيز و پرواز و ايجاد زخم ارتفاع قفس‌ها نبايد بيشتر از cm۳۰ باشد.

توليدمثل بلدرچين :
جهت اينكار غالبا از دستگاههاي جوجه‌كشي استفاده مي‌شود، البته بلدرچين در كوتاه‌مدت به بلوغ جنسي مي‌رسد. جنس ماده در 42 روزگي شروع به تخم گذاري و در بلدرچين نر از36 روزگي توليد اسپرم مي‌كند و اگر بازاء 3 – 2 ماده بايد يك نر در نظر گرفته شود شانس نطفه‌دار بودن تخم‌ها افزايش مي‌يابد. جهت تكثير و توليد مثل از بلدرچين مادر و تخم هاي بدست آمده از آن نيز مي‌توان بهره جست.
بلدرچين هاي مادر در روزهاي 56- 60 به اوج تخمگذاري خود مي‌رسد و در صورت افزايش مدت زمان روشنايي از فروردين لغايت شهريور 100- 50 تخم مي‌گذارند پس از اين مدت وارد تولك 5/1 ماهه مي‌شوند. در پرورش مدرن و در شرايط صنعتي در طول سال از يك قطعه بلدرچين 300 – 250 تخم برداشت مي‌شود.
شرايط ايده‌ال نوردهي و ايجاد روشنايي در سا لن 18 – 14 ساعت در روز مي‌باشد. در انتخاب تخم‌ها جهت استفاده در جوجه‌كشي بايد به نكاتي همچون پاكيزگي، سالم بودن و وزن تخمها توجه نمود. اگر مجبور به ذخيره تخم‌هاي بدست آمده از مادران مولد باشيم بايد در شرايط مناسب يعني در دماي
18 – 16 درجه سانتي گراد و رطوبت 80 – 75% نگهداري كرد . اگر تعداد تخم توليد شده كمتر از ظرفيت ماشين جوجه‌كشي باشد مي‌توانيم تخم هاي بدست آمده را تا 15 – 10 روز در شرايط محيطي فوق الذكر ذخيره و نگهداري نمائيم.
تخم‌ها در روي راك به طور افقي يا بشكلي كه نوك تيز آن در قسمت پائين قرارگيرد گذاشته مي‌شود، درصورتي كه تخم بلدرچين بيشتر از يك هفته جهت جوجه‌كشي ذخيره و نگهداري شود بايد هر روز با جابجا نمودن، وضعيت آنها را تغيير داد.
در توليد جوجه بلدرچين توسط ماشين جوجه‌كشي رعايت 4 شرط دما، رطوبت و تهويه مناسب و جابجا كردن الزامي است.
دماي ماشين جوجه‌كشي بايستي 5/37 درجه سانتي گراد باشد اما دو روز آخر درجه حرارت ماشين جوجه‌كشي كاهش داده مي‌شود.
در 14 روز اول تخم‌هاي داخل ستري بلافاصله هر 4 – 2 ساعت يكبار و يا حداقل روزي 5 بار جابجا مي‌شوند. اگر اين كار توسط دستگاه و به صورت اتوماتيك باشد بازاء هر يك ساعت يكبار انجام خواهد گرفت و در دو روز آخر تخم‌ها به هچري انتقال داده مي‌شوند.
تخمهاي بلدرچين بعد از 18 – 17 روز هچ مي‌شوند. تعداد جوجه‌هاي هچ شده بازاء هر يكصد تخم راندمان هچ را مشخص مي‌كند. تعداد تخم‌هاي بارور بازاء هر يكصد تخم نيز ميزان باروري را تعيين مي‌كند. بهترين موقع تعيين درصد ( باروري و راندمان هچ )در زمان انتقال تخم‌ها از ستري به هچري مي‌باشد.

تعيين ظرفيت دستگاه جوجه‌كشي و محاسبه اندازه گله مادر:
اگر فرضا بر اساس ارزيابي‌هاي بعمل آمده نياز بازار به 1000 قطعه بلدرچين در هفته برآورد و مشخص شود، بايد 10% افزون بر نياز بازار بلدرچين توليد و عرضه نمود. زيرا تلفات 10 – 5% جوجه‌ها را در طول پرورش نبايد فراموش نمود به همين منظور جهت تامين 1000 قطعه جوجه بلدرچين در هفته بايد با در نظر گرفتن 90% ميزان باروري تخم 80 % ميزان هچ به تعداد متوسط 1550 عدد تخم نياز مي‌باشد.
با اين حساب بايستي روزانه 225 عدد تخم از گله مادر توليد و پس از يك هفته ذخيره كردن به دستگاه جوجه‌كشي منتقل مي‌نمائيم. اگر ميزان بارور بودن 1550 عدد تخم هاي جمع آوري شده در طول هفته كه در داخل ماشين جوجه‌كشي گذاشته شده‌اند را 90% تخمين بزنيم. در روز پانزده تعداد 1400 – 1376 عدد تخم بارور از ستري به قسمت هچري منتقل خواهد شد. بهمين منظور ظرفيت هچري بايد به اندازه 1400 عدد تخم در نظر گرفته شود از طرف ديگر چون هفته اي يكبار تخم‌ها جمع‌آوري و داخل دستگاه گذاشته مي‌شود ظرفيت ستري را بايد دو برابر آن در نظر گرفت. همچنين جهت تكميل ظرفيت دستگاه در هفته يعني جمع آوري و ذخيره 250 عدد تخم در روز به پرورش
360 – 350 قطعه بلدرچين مادر نياز مي‌باشد. اگر در هر قفس يك نر و يك ماده پرورش دهيم باندازه تعداد ماده به بلدرچين نر نياز داريم.
ارقام ذكر شده در فوق بر اساس 90% باروري و 80% توان هچ و 70% توليد تخم محاسبه گرديد. شايان ذكر اينكه كسب ارقام ذكر شده در توليد بسيار مشكل و در حين حال مطلوب مي‌باشد.

نگهداري و پرورش جوجه‌ها :
جوجه‌ها يا در دستگاه هاي چند طبقه مادر مصنوعي و يا در كف سالن پرورش داده مي‌شوند. دماي محل بايد در اوايل پرورش 36 – 35 درجه سانتي گراد باشد. سپس حرارت سالن بازاء هر هفته 3 درجه سانتي گراد كاهش مي‌يابد اما به هيچ وجه نبايد دماي سالن به كمتر از 22 دجه سانتي‌گراد كاهش يابد. پرورش در قفس هاي بزرگ كف شبكه‌اي نيز امكان پذير است. جهت جلوگيري از نوك زدن يا كاني باليسم انجام نوك چيني و كاهش شدت نور سالن و يا آويزان نمودن دسته‌هاي يونجه خشك مفيد مي‌باشد 20 عدد بلدرچين سه هفتگي را مي‌توان در فضاي به وسعت 30*30 سانتي متر جا داد. پس از گذشت 5 هفته بلدرچين‌ها به قفس‌هاي مخصوص تخم گذاري منتقل مي‌گردد. اگر پرورش دركف سالن در نظر گرفته شود بايد قوطي هاي ويژه بلدرچين تهيه شود. داخل قوطي هاي تخمگذاري بايستي كاه يا علف گذاشته شود.
تامين روشنايي داخل سالن در هفت روز اول 5 – 2 لامپ بصورت 24 ساعت و 40 – 8 روز بعدي طول طبيعي روز و يا 8 ساعت با 2 لامپ، بعد از 41 روز 16 ساعت با 2 لامپ مناسب مي‌باشد. رنگ پرهاي قسمت بالايي سينه و گردن در بلدرچين نر بالغ قهوه اي مايل به قرمز و در ماده‌ها رنگ خاكستري با خالهاي سياه تزئين شده است.

تغذيه بلدرچين:
جوجه بلدرچين سريع رشد مي‌كند به همين منظور در جيره مراحل اوليه پرورشي بايد 28 – 25% پروتئين داشته باشد، سه هفته اول از جيره شروع يا پيش دانه استفاده مي‌شود در اين دوره نياز 3000- 2600 كيلو كالري انرژي مي‌باشد معمولا در 3 هفته اول پرورش از جيره غذايي پر انرژي با ميزان پروتئين بالاي جوجه بوقلمون استفاده مي‌كنند.