ويژگي‌هاي تخم‌مرغ مناسب جهت جوجه‌كشي
1) نطفه‌داري:
تخم‌مرغ نطفه‌دار شامل تخم‌مرغي مي‌شود كه اسپرم و تخم در ناحيه شيپور با هم تركيب شده باشند.
اين مورد در نژادهاي سبك مثل لگهورن حدود90% و در نژادهاي سنگين حدود80% است.
عوامل موثربرنطفه‌داري
مرغها وخروسهاي مولد:
توجه در انتخاب مرغها و خروسهاي مولد حائز اهميت مي‌باشد. بايد از خروسهاي جوان استفاده كرد تا به اندازه كافي فعال باشند و به اندازه كافي اسپرم توليد كنند ،جهت استراحت كافي خروسها بايد از آنها به طور متناوب استفاده نمود زيرا قدرت باروري خروسها از سال دوم به بعد كاهش مي‌يابد.
در نژادهاي سبك به ازاي هر 15 مرغ يك خروس، در نژادهاي سنگين به ازاي هر 8 تا10مرغ يك خروس در نژادهاي دو منظوره به ازاي هر12 مرغ يك خروس به كار مي‌رود.
تغذيه گله:
كمبود برخي ويتامينها به خصوص A وE و پروتئين جيره باعث كاهش نطفه‌داري مي‌شود.
شرايط آب و هوايي:
از عوامل موثر در توليد اسپرم مي‌باشد. در هواي سرد به علت يخ زدن تاج خروس ميزان توليد اسپرم كاهش مي‌يابد، از اين روبراي جلوگيري از اين مشكل تاج خروس را قطع مي‌كنند. هواي گرم نيز منجر به كاهش توليد اسپرم مي‌شود، همچنين در هواي بسيار گرم جمع آوري تخم‌مرغ جهت جوجه‌كشي صورت نمي پذ يرد.
نور:
نور كافي در سالنهاي پرورش ازجمله عوامل موثر بر نطفه‌داري مي‌باشد. نور با تاثير بر ترشح هورمونهاي هپوفيز موجب رشد بيضه‌ها و افزايش توليد اسپرم مي‌شود.
توليد تخم‌مرغ:
با افزايش ميزان تخمگذاري، درصد نطفه‌داري نيز افزايش مي‌يابد.
سن مرغ:
در اوايل تخمگذاري، اندازه تخم‌مرغها كوچك و ميزان نطفه‌داري پايين است و در طول دوره تخمگذاري با افزايش وزن تخم‌مرغ درصد نطفه‌داري نيز افزايش مي‌يابد. در مرغهاي جوان درصد نطفه‌داري پايين است و با افزايش سن نيز درصد نطفه‌داري كاهش مي‌يابد.
- نژاد:
نطفه‌داري در نژادهاي گوناگون متفاوت مي‌باشد.
معمولا در نژادهاي سنگين به دليل تمايل كمتر براي جفتگيري ميزان باروري كمتر از نژادهاي سبك است.
- روش‌هاي جفتگيري:
خويش جفتي اثر منفي بر ميزان نطفه‌داري دارد. در نتيجه با افزايش همخوني نطفه‌داري كاهش مي‌يابد و آميخته‌گيري منجر به افزايش ميزان نطفه‌داري مي‌شود. ميزان نطفه‌داري در جفتگيري گله‌اي بيش از ساير روشها از جمله جفتگيري لانه‌اي و تجربي است.

2) شكل ظاهري تخم‌مرغ:
از جمله عوامل موثر در جوجه‌كشي مي‌باشد. از اين رو رعايت نكات زير در اين زمينه ضروري است:
- اندازه:
تخم‌مرغهاي جوجه‌كشي بايد اندازه متناسب داشته باشند يعني در حقيقت نه خيلي بزرگ و نه خيلي كوچك باشند.
- وزن:
وزن مناسب جهت تخم‌مرغهاي جوجه‌كشي 60-50 گرم مي‌باشد كه در نژادهاي سنگين بيشتر است.
- اختلالات شكل ظاهري:
از به كار بردن تخم‌مرغهاي با ظاهر غيرطبيعي (كشيده ـ گرد ـ موج دار) بايد اجتناب گردد. اين امر در زمينه اصلاح نژاد براي جلوگيري از به وجود آمدن تخم‌مرغهاي غيرطبيعي از جوجه‌هاي حاصله موثر مي‌باشد.
- ضخامت پوسته:
تخم‌مرغهاي داراي پوسته بسيار ضخيم و نازك مناسب جوجه‌كشي نيستند. نازك بودن پوسته منجر به تبخير آب بيشتر و كاهش درصد جوجه در آوري مي‌شود، از طرفي در اين حالت كلسيم كافي براي رشد جنين تامين نمي گردد. ضخيم بودن پوسته سبب بوجود آمدن مشكل در زمان خروج جوجه از تخم مي‌شود.
- اختلالات تخم‌مرغ:
تخم‌مرغهايي كه سفيده غليظ‌تري دارند و يا زرده آنها رنگي‌تر مي‌باشد به علت همراه داشتن ميزان مواد غذايي بيشتر جهت رشد و نمو جنين درصد جوجه درآوري بيشتر دارند.

3) ذخيره سازي تخم‌مرغهاي قابل جوجه‌كشي:
تخم‌مرغها پس ازجمع آوري بلا فاصله در ماشينهاي جوجه‌كشي قرار نمي گيرند بلكه مدتي نگهداري مي‌شوند و يكباره به ماشين جوجه‌كشي منتقل مي‌شوند.
از جمله عوامل موثر بر نگهداري تخم‌مرغ موارد زير مي‌باشد:
- حرارت:
دماي مناسب محل نگهداري تخم‌مرغ حدود15- 10 درجه مي‌باشد و در اين دما امكان نگهداري تخم‌مرغ براي يك هفته فراهم است. به دنبال افزايش زمان نگهداري دماي محيط را بايد اندكي كاهش داد. البته افزايش مدت زمان نگهداري منجر به كاهش جوجه درآوري مي‌شود. شايان ذكر است اگر دماي محيط بيش از 21درجه سانتي گراد باشد رشد جنين آغاز شده و به علت عدم مناسب بودن شرايط رشد پس از مدتي متوقف مي‌گردد و جنين از بين مي‌رود.
- رطوبت:
رطوبت نسبي در اتاقهاي نگهداري تخم‌مرغ حدود 80-75% مي‌باشد. كاهش ميزان رطوبت منجر به تبخير آب داخل تخم‌مرغ و در نتيجه كاهش ميزان جوجه در آوري مي‌شود.

4) وضعيت قرار گرفتن تخم‌مرغها:
تخم‌مرغها در محل نگهداري به صورتي قرار مي‌گيرد كه قسمت پهن تخم آنها رو به بالا باشد. البته طي زمان نگهداري بايد تخم‌مرغها را روزي چند بار چرخاند، زيرا عدم توجه به اين موضوع منجر به چسبيدن جنين به پوسته و كاهش جوجه در آوري مي‌باشد.

5) حمل و نقل تخم‌مرغهاي جوجه‌كشي:
عمل نقل و انتقال تخم‌مرغها بايد با احتياط كامل صورت گيرد.
عدم توجه به اين موضوع و وجود تكانهاي شديد ضمن حمل و نقل ممكن است منجر به پاره شدن كيسه‌هاي هوايي و يا ايجاد تغييراتي در داخل تخم‌مرغ و به دنبال آن كاهش جوجه در آوري شود. از اين رو بايد با قرار دادن قسمت پهن تخم‌مرغ به طرف بالا بايد در بسته‌بنديهاي مناسب حمل شوند.
سالنهاي جوجه‌كشي
سالن جوجه‌كشي شامل قسمتهاي زير مي‌شود:
اتاق دود دادن
اتاق درجه بندي
اتاق نگهداري تخم‌مرغ
اتاق شستشو
اتاق انكوباتور(ستر)
اتاق هچر
اتاق نگهداري جوجه

مراحل جوجه‌كشي
1) ستر: در كارخانه‌هاي جوجه‌كشي 18روزاول ( ازساعت 440-0) تخم‌مرغها رادرداخل دستگاه ستر (تخم‌مرغ‌گير) كه دماي آن2/37 ورطوبت آن60% است قرار مي‌دهند.
در دستگاه ستر چهار عامل بايد مورد توجه قرار گيرد:
دما
دماي مناسب براي جوجه‌كشي به طور متوسط معادل 38-37 درجه مي‌باشد. كاهش دما منجر به ديرتر خارج شدن جوجه‌ها از تخم‌مرغ مي‌شود و افزايش آن منجر به زودتر خارج شدن جوجه‌ها از تخم‌مرغ مي‌گردد. درجه حرارت مناسب درماشينهاي مختلف تا حدودي متفاوت مي‌باشد.
 رطوبت
رطوبت دماي موجود در ماشينهاي جوجه‌كشي سبب تبخير آب از تخم‌مرغها و تلفات جنين مي‌شود. از اين روتوجه به رطوبت مناسب از اهميت بسياري برخوردار است. از طرفي كاهش رطوبت ماشينهاي جوجه‌كشي منجر به افزايش تبخير و وسيع تر شدن كيسه‌هاي هوايي داخل تخم مي‌شود. در نتيجه نوك جوجه زود تر به اطاقك هوا مي‌رسد. همچنين افزايش رطوبت نيزمنجر به وسعت دير بهنگام كيسه هوا شده و جوجه در اين زمان قادر به تنفس نخواهند بود. رطوبت ماشينهاي جوجه‌كشي به دماي آنها و سرعت تهويه بستگي دارد.
تهويه
طي دوره جوجه‌كشي اكسيژن مورد نياز جنين توسط منافذ موجود در پوسته تخم‌مرغ تامين مي‌شود. دي‌اكسيدكربن نيز از همين منافذ خارج مي‌گردد. ميزان اكسيژن مورد نياز جهت رشد جنين حدود21% مي‌باشد. به ازاي هر1% كاهش ميزان اكسيژن 5%ميزان جوجه‌دهي كاهش مي‌يابد. همچنين عدم خروج دي‌اكسيدكربن و تجمع آن در اطراف تخم‌مرغها منجر به كاهش درصد جوجه درآوري مي‌شود. چنانچه غلظت دي‌اكسيدكربن به 5% برسد درصد جوجه درآوري به صفر خواهد رسيد. حداكثر ميزان افزايش غلظت دي‌اكسيدكربن ماشينهاي جوجه‌كشي 5%مي باشد. تهويه مشابه سالنهاي پرورش اعمال مي‌گردد وچون اكسيژن احتياج است ودي‌اكسيدكربن دفع مي‌گردد در نتيجه در زمستان گرم ودر تابستان بايد سرد باشد.در جوجه‌كشي فشار مثبت در تهويه مطلوب تر است و جهت تهويه از سمت تميزترين قسمتها (سترها) به آلوده‌ترين بخش (اتاق شستشو) مي‌باشد. بين قسمتهاي مختلف درها دوطرفه هستند و از هر طرف قابل بازشدن مي‌باشد. اگر تهويه در قسمتهاي مختلف به صورت مجزا انجام شود مطلوبتر مي‌باشد.
چرخش تخم‌مرغها
نحوه قرار گرفتن تخم‌مرغها به صورتي است كه قسمت پهن آنها به طرف بالا باشد، درغير اين صورت سر جوجه در قسمت باريك قرار مي‌گيرد و قادر به تنفس نبوده وازبين مي‌رود.چرخاندن تخم‌مرغها عملي است كه در جوجه‌كشي طبيعي توسط خود مرغ انجام مي‌شود وعدم توجه به آن منجر به كاهش جوجه درآوري مي‌شود زيرا جنين به پوسته تخم چسبيده و تلف مي‌شود. همچنين نزديكي نطفه به پوسته باعث افزايش تبخير آب از جنين مي‌شود. عمل چرخاندن موجبات گرم شدن يكنواخت تخم‌مرغها را نيز فراهم مي‌كند. اين عمل چندين بار در طي روز انجام مي‌گيرد و توسط ميله‌اي كه در زير صفحه تخم‌مرغ قرار دارد صورت مي‌پذيرد. تعداد دفعات چرخش در طي روز حداقل 6-4 بار و در ماشينهاي بزرگ جوجه‌كشي هر 2ساعت يكبار انجام مي‌شود.
2) هچر:
سه روز باقي مانده، يعني از روز 21-19 تخم‌مرغها را در داخل دستگاه هچر (جوجه‌گير) قرار مي‌دهند كه دماي آن5 /37 درجه و رطوبت آن 75% است.
در دستگاه هچر از سه عامل از عوامل چهارگانه مذ كور در ستر مورد توجه مي‌باشد:
دما
رطوبت
اكسيژن
علت رطوبت بيشتر در دستگاه هچر به اين علت است كه بعد از روز 19جنين تنفس دارد ودي‌اكسيدكربن و آب تركيب شده و منجر به شكستگي پوسته‌ها مي‌شوند.همچنين جنين در روز 19مقداري از كلسيم پوسته را برداشت مي‌كند ( 120ميلي گرم در طول 21روز) .
در طي دوره 21روزه جوجه‌كشي تخم‌مرغها 18 روز در ستر و 2 روز در هچر قرار دارند، ازاين رو نسبت دستگاه ستر به هچر بايد 1به 6باشد.در اين صورت اگر هر روز بخواهيم تخم‌مرغها را ست كنيم،بعضي روزها هچر خالي مي‌شود به همين دليل هر سه روز يكبار تخم‌مرغها را ست مي‌كنيم.زمان انتقال تخم‌مرغها ازستر به هچر به شرايط تخم‌مرغها نيز بستگي دارد.در حقيقت زمانيكه 2-1%تخم‌مرغها نوك زده شوند زمان انتقال تخم‌مرغ است.

بهداشت وبيماريهاي جوجه‌كشي

جوجه‌كشي به دليل وجود نور، موادغذايي، رطوبت كافي و…بهترين محل آلودگي مي‌باشد. از اين رو توجه به نكات بهداشتي اهميت بسياري دارد زيرا توليد جوجه‌هاي سالم منجر به توليد گله‌هايي با توليد مناسب مي‌گردد.
برخي از امراض از طريق تخم به جوجه‌ها منتقل مي‌شوند، از جمله ميكروارگانيزمهاي گروه سالمونلا كه تاثير زيادي در جوجه درآوري دارند. گروهي از امراض كه از طريق تخم به جوجه منتقل نمي‌شوند به طور غيرمستقيم و با تاثير بر خصوصيات تخم‌مرغ موجب كاهش جوجه درآوري مي‌شوند. از جمله بيماريهاي نيوكاسل و برونشيت مزمن كه ازطريق تغييرشكل دادن تخم‌مرغ و افزايش منافذ آن جوجه درآوري راكاهش مي‌دهد. تخم‌مرغهاي جوجه‌كشي بايد تميز شده، در ظرف و انبارهاي تميز نيز ذخيره شوند، البته شستشوي تخم‌مرغها زمينه نفوذ ميكروبها به داخل تخم‌مرغ را فراهم مي‌كند از اين رو شستن تخم‌مرغها توصيه نمي‌گردد و در صورت لزوم بايد از آب ولرم حاوي مواد ضدعفوني‌كننده، آهن و فاقد يد استفاده شود.
علاوه بر اين، وسايل جوجه‌كشي نيز بايد با آب گرم و مواد ضدعفوني‌كننده شسته شوند. براي ضدعفوني كردن معمولا از گاز فرمالين استفاده مي‌شود. به طور معمول تخم‌مرغها طي دوره جوجه‌كشي نيز مورد ضدعفوني قرار مي‌گيرند. عمل ضدعفوني در ستر و هچر نيز ممكن است انجام شود، در اين صورت ميزان گاز و زمان ضدعفوني در هچر بايد كمتر از ميزان گاز وزمان ضدعفوني ستر باشد.

 مواد زائد حاصله از جوجه‌كشي منبع مناسبي جهت رشد ميكروبها مي‌باشند، به همين دليل اين مواد سوزانده مي‌شوند و يا در چاه‌هاي مختص به اين امر دفن مي‌گردند و موادي نظير تخم‌مرغهاي غيربارور، جنين‌هاي مرده و پوسته تخم‌مرغ به عنوان غذا در جيره طيور به كار مي‌رود. اين مواد پخته و خورد مي‌شوند و به عنوان منبع كلسيم و پروتيئن مصرف مي‌شوند.

خارج شدن جوجه‌ها ازماشين جوجه‌كشي
جوجه‌ها در روز 21 و يا با كمي تاخير از تخم خارج مي‌شوند و جوجه‌ها پس از خروج از تخم مدت 24 ساعت در ماشين باقي مي‌مانند تا كاملا خشك شوند. طي زمان مذكور جوجه‌ها نيازي به آب و مواد غذايي ندارند و تمامي مايحتاج خود را از ذخاير زرده تامين مي‌كنند. پس از گذشت 24 ساعت جوجه‌هاي ناسالم كه شامل جوجه‌هاي ضعيف، فلج و آنهايي كه داراي ورم ناف و مقعد چسبيده هستند جدا و دور ريخته مي‌شوند و جوجه‌هاي سالم براي فروش آماده مي‌شوند.

خدمات جوجه‌كشي
1) تعيين جنسيت: جدا كردن خروس و مرغ در يك روزگي در نژادهاي سنگين به دليل رشد بيشتر خروس از مرغ و احتياحات غذايي بيشتر خروس در مقايسه با مرغ، نر و ماده از يكديگر جدا مي‌شوند، زيرا در اين صورت چنانچه هر دو جنس با هم پرورش داده شوند جيره غذايي متناسب با نياز مرغ براي خروسها كافي نخواهد بود و جيره غذايي متناسب با نياز خروس عناصر غذايي زيادتر از حد توصيه براي مرغها را دارا مي‌باشد.
در نژادهاي سبك يا تخمگذار رشد خروسها در حدي نيست كه بتوان از آنها جهت توليد گوشت استفاده كرد. همچنين فقط، جوجه مرغها جهت تخمگذلري استفاده مي‌شوند، در نتيجه جوجه خروسها از بين مي‌روند و يا در بازاربا قيمت پايين تري به فروش مي‌رسند.
در نژادهاي دو محصوله نيز بسته به نظر توليد كنندگان خروس و يا مرغ در اختيار آنها قرار مي‌گيرد، پس در اينجا نيز تعيين جنسيت ضروري به نظر مي‌رسد.

راه‌هاي تعيين جنسيت
1) آتوسكسينگ: براي مشخص نمودن جنس جوجه‌هاي يكروزه از صفاتي همچون رشد و يا رنگ پرها استفاده مي‌شود.
2) آزمايش كلوآك (روش ژاپني): از آنجايي كه استفاده از رنگ پر و بال و يا رشد پرها مشكل مي‌باشد، روش ژاپني كاربردي‌تر است. در اين روش از راه مقعد و وجود برجستگي مقعد در خروسها كه مرغها فاقد آن هستند تعيين جنسيت صورت مي‌گيرد. برجستگي مقعدي در تمام جوجه‌ها فرمهاي متفاوتي دارد و به اشكال دكمه اي، عمودي و سه قلو ديده مي‌شود.تشخيص جنسيت در اين روش 100% نيست و توجه به نكات ديگر نيز به تشخيص بهتر كمك مي‌كند. تعداد كساني كه در اين امر تخصص دارند محدود مي‌باشد و به همين دليل دستمزد قابل توجهي دريافت مي‌كنند.

2) نوك چيني وقطع تاج:
در اين قسمت نوك جوجه‌ها را كوتاه مي‌كنند رشد نوك در آينده در حدي خواهد بود كه مانع صدمه زدن به ساير جوجه‌ها شود. جوجه‌هاي تخمگذار علاوه بر نوك چيني در يك‌روزگي در مواقع شيوع كاني باليزم نيز يكبار ديگر نوك چيني مي‌شوند. صدمه به تاج در مرغان تخمگذار به خصوص دسته‌اي كه در قفس نگهداري مي‌شوند در ميزان توليد تاثير گذار هستند.
3) انتقال وتحويل جوجه‌هاي يك روزه:
به مدت 3- 2روز ذخيره زرده به عنوان منبع غذايي جوجه‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد.در زمينه حمل و نقل جوجه‌ها از محل جوجه‌كشي به محل پرورش بايد دقت لازم را نمود، جوجه‌ها پس از قرار گرفتن در محل پرورش بايد خيلي سريع به آب و غذا دسترسي يابند.

4) واكسيناسيون:
واكسنها معمولا پس از خارج شدن جوجه‌ها از جوجه‌كشي و طي دوران پرورش بكار گرفته مي‌شوند زيرا بعلت مصونيـتي كه از مادر به جوجه منتقل مي‌شود در يكي دور روز اول واكسنها بي‌اثر هستند، ولي امروزه در بيشتر موسسات جوجه‌كشي جوجه‌هاي تخمگذار را بر عليه بيماري مارك واكسينه مي‌كنند.

جوجه‌كشي مصنوعي
جوجه‌كشي را مي‌توان بصورت مصنوعي و كاملا موفقيت آميز نيز انجام داد. تقريبا همهٔ تخمهاي بارور تحت شرايط مناسب -۳۷.۵ سانتيگراد (۹۹.۵ فارنهايت) و ۵۵% رطوبت نسبي (در سه روز آخر براي نرمتر شدن پوسته ۷۰%)- هچ مي‌شوند. طي اولين مرحلهٔ جوجه‌كشي تخمها را بايد بطور منظم (۳ تا ۸ بار در روز) چرخاند. اگر تخمها چرخانده نشوند، جنين به پوسته تخم چسبيده و مي‌ميرد و يا با نقص عضو هچ مي‌شود. بعضي از ماشينهاي جوجه‌كشي (incubator) اين عمل را بطور خودكار انجام مي‌دهند. عمل چرخاندن از رفتار مرغ كه در طول شبانه روز چندين بار بلند شده و تخمها را با نوك خود مي‌چرخاند، تقليد شده است. با اين حال چرخاندن تخمها در هفتهٔ آخر مي‌تواند وضعيت قرار گرفتن درست جوجه در تخم به منظور شكستن پوسته را بر هم برند.

مقدمه

پرورش طيور به خصوص مرغ از گذشته دور در ايران رايج بوده است . خانواده‌هاي روستايي وعشايري با نگهداري تعدادي مرغ و خروس، آنها را پرورش مي‌دادند. با استفاده از گوشت، تخم و پر اين طيور، بخشي از نيازهاي افراد خانواده را بر طرف مي‌كردند. مقدار اضافي آن را نيز به فروش مي‌رساندند . امروزه نيز در بيشتر روستاهاي كشور با كمترين هزينه و امكانات، اين كار را انجام مي‌دهند.
گوشت مرغ به آساني هضم مي‌شود . به علاوه، بيماري‌هاي كمتري از راه آن به انسان منتقل مي‌شود. امروزه با رشد جمعيت نياز به فراورده‌هاي مرغ هم زيادتر شده است. بنابراين بايد با استفاده از روش‌هاي جديد براي توليد بهتر و بيشتر تلاش كنيم.
اميدوارم با استفاده از اين روشها، پرورش طيور بومي در منطقه‌هاي روستايي و عشايري شهرستان بيله سوار رونق پيدا كند و به اين طريق نياز خانواده خود وحتي شهرستان را تا حدودي به گوشت سفيد برطرف شود .
اولين دستگاه جوجه‌كشي مصنوعي، قبل از ميلاد مسيح ساخته شده است. از روش‌هاي جديد جوجه‌كشي، اولين بار حدود ۲۴۰ سال قبل استفاده شده است. اولين ماشين جوجه‌كشي برقي ،حدود ۸۱ سال پيش در آمريكا ساخته شد.

عوامل مهم در جوجه‌كشي ( در مرغ ):
سن:
در مرغ‌هاي خيلي پير و خيلي جوان، تعداد كمتري از تخم‌مرغ‌ها، نطفه‌دار هستند. توليد تخم‌مرغ نطفه‌دار در مرغ‌هاي جوان بهتر است. براي مرغوب ماندن تخم‌مرغ توليد شده بايد مرغ‌ها را مجبور كرد براي مدتي، تخمگذاري نكنند. به اين حالت، ' تولك ' رفتن مرغ مي‌گويند. تولك رفتن، باعث مي‌شود كه مرغها استراحت كنند . وقتي دوباره شروع به تخمگذاري كنند، تخم آنها مرغوب‌تر مي‌شود.
سن شروع تخمگذاري در مرغ‌ها به طور معمول، بين پنج تا شش ماهگي است.
توليد:
ميزان نطفه‌دار بودن تخم‌مرغ‌ها در يك مرغ به اندازه تخم‌مرغ و تعداد تخم‌مرغ‌هاي توليد شده بستگي دارد. يعني اگر تخم‌مرغ‌هاي توليد شده كوچك باشند، درصد نطفه‌داري پايين مي‌آيد. و اگر بزرگ، يعني استاندارد باشند، نطفه‌داري در آنها بيشتر است.

انتخاب تخم‌مرغ مناسب:
براي توليد بيشتر و به دست آوردن جوجهء مرغوب تر بايد تخم‌مرغ‌هاي جوجه‌كشي، ويژگيهاي مناسبي داشته باشد.
• نطفه‌دار باشند.
• ويژگي و شكل ظاهري مناسب داشته باشند.
• داراي خاصيت جوجه در آوردن باشند.

نطفه
پرده زير پوست
سفيده تخم‌مرغ
پوسته آهكي

زرده تخم‌مرغ

- اجزاي اصلي تخم‌مرغ
ويژگيهاي ظاهري تخم‌مرغ جوجه‌كشي
• وزن تخم‌مرغ
در انتخاب تخم‌مرغ جوجه‌كشي بايد خيلي دقت كنيم زيرا ممكن است تعداد زيادي از تخم‌مرغ‌ها، جوجه توليد نكنند. يكسان بودن اندازه تخم‌مرغها خيلي مهم است. هنگام انتخاب بايد ابتدا تمام تخم‌مرغ‌ها را وزن كنيم، سپس انتخاب كنيم. مناسب‌ترين وزن تخم‌مرغ جوجه‌كشي، ۵۱ تا ۶۱ گرم است.
تخم‌مرغ‌هاي ريز، جوجه‌هاي ريز و تخم‌مرغ‌هاي درشت، جوجه‌هاي درشت به وجود مي‌آورد.

• پوسته تخم‌مرغ
در انتخاب تخم‌مرغ جوجه‌كشي به پوسته تخم‌مرغ نيز بايد دقت كنيم. تخم‌مرغ هايي كه پوسته نازك دارند، زود مي‌شكنند. همچنين عامل‌هاي بيماري‌زا به راحتي وارد آنها مي‌شوند. به همين دليل، اين تخم‌مرغ‌ها بايد كنار گذاشته شوند.
به طور كلي اين تخم‌مرغ‌ها از نظر جوجه‌كشي، مناسب نيستند:
تخم‌مرغ‌هاي كثيف، شكسته، پوسته نازك، پوسته زبر، لكه دار، دراز(كشيده)، سوراخ شده، چروكيده، تراكم كلسيم، گرد( كروي)، بزرگتر از اندازه، بدشكل و تخم‌مرغ‌هاي خيلي درشت و خيلي ريز.
در پوسته تخم‌مرغ، بين ۶۰۰۰ تا ۱۸۰۰۰سوراخ ريز وجود دارد. بيشتر اين سوراخ‌ها با لايه‌اي كه به طور طبيعي روي پوسته وجود دارد، پوشيده شده اند. اين لايه‌ها، در اثر شستشو از بين مي‌روند و سوراخ‌هاي پوسته باز مي‌شوند. در اين حالت، ميكروب‌ها به راحتي وارد تخم‌مرغ مي‌شوند.
قسمت پهن تخم‌مرغ كه اتاقك هوايي در آن قرار دارد بايد پاكيزه باشد. زيرا محل ورود اكسيژن و هوا به داخل تخم‌مرغ است. اگر اين قسمت، كثيف و پوشيده از آلودگي باشد سوراخ‌هاي آن بسته شده باشند جوجه‌دهي چنين تخم‌مرغ هايي كم مي‌شود. تعداد زيادي از جنين‌ها در اين تخم‌مرغ‌ها از بين مي‌روند.

نگهداري تخم‌مرغ جوجه‌كشي
براي نگهداري تخم‌مرغ‌هاي نطفه‌دار نبايد از يخچال استفاده كرد. تخم‌مرغ، داراي ماده غذايي و رطوبت لازم است. اگر در وضع نا مناسب نگهداري شود، ماده غذايي آن فاسد مي‌شود و جنين از بين مي‌رود. بهترين دما براي نگهداري تخم‌مرغ‌هاي جوجه‌كشي هم نبايد از ۳ تا ۷ روز، بيشتر شود.

جوجه‌كشي طبيعي در مرغ
مي‌دانيد كه جوجه‌كشي طبيعي، با استفاده از مرغ كُرچ انجام مي‌شود . يعني مرغ در زمان‌هاي به خصوصي مايل است روي تخم‌‌ها بخوابد . از اين حالت براي جوجه‌كشي طبيعي استفاده مي‌كنند. مرغ كُرچ، حرارت، رطوبت، تهويه و چرخش لازم را براي رشد جنين، فراهم مي‌آورد.

 

غذاي مرغ كُرچ بايد كم حجم، ولي مقوّي باشد مخلوطي از دانه‌ها مانند جو، گندم و ذرّت مناسب مناسب است. اگر مرغ كُرچ، دچار يبوست شد مي‌توان از سبزي‌ها استفاده كرد. اگر هم دچار اسهال بود دانه‌ها مفيد هستند. براي تحريك مرغ، بهتر است جيرۀ غذايي را به طور مرتّب تغيير بدهيم.

جوجه‌كشي مصنوعي
انسان با بررسي حالت‌ها و رفتار مرغ كُرچ، توانست ماشين جوجه‌كشي بسازد.
با هر دستگاهي كه حرارت، رطوبت، تهويه و چرخش لازم را براي تخم‌مرغ‌ها فراهم سازد مي‌توان جوجه‌كشي مصنوعي انجام داد.

مزاياي جوجه‌كشي مصنوعي
- در هر فصلي مي‌توان جوجه‌كشي مصنوعي انجام داد، در حالي كه در روش طبيعي مرغ در آخر بهار و تابستان كُرچ مي‌شود.
- در اين روش مي‌توان از تعداد زيادي تخم‌مرغ استفاده كرد. در روش طبيعي تعداد تخم‌مرغ‌ها كم است .
- در اين روش كنترل بيماري‌ها و عامل‌هاي محيطي مانند گرما، رطوبت، تهويه ،.... به راحتي انجام مي‌شود.
- ماشين جوجه‌كشي به فضلۀ مرغ آلوده نيست.
- در اين روش تعداد از بين رفتن تخم‌مرغ‌ها در اثر شكستگي و آلوده شدن كمتر است.
- سالها مي‌توان از دستگاه جوجه‌كشي استفاده كرد.

ساختمان ماشين جوجه‌كشي و چگونگي كار با آن
در ساختمان تمام ماشين‌هاي جوجه‌كشي، نكته‌هاي زير بايد رعايت شده باشند:
۱- دما و تنظيم حرارت ماشين جوجه‌كشي
۲- ميزان رطوبت
۳- تهويۀ حرارت
۴- چرخاندن تخم‌مرغ در ماشين‌ها
براي ساخت ماشين‌هاي جوجه‌كشي از حالت‌ها و رفتار مرغ كُرچ، هنگاميكه روي تخم خوابيده استغاده شده است.

انواع ماشين‌هاي جوجه‌كشي