بخش اول

بخش دوم

بخش سوم

 تغذيه:
شتر مرغ ها، پرندگاني علفخوار هستند و رژيم غذايي آنها شبيه نشخوار كنندگان است. يونجه و ذرت درصد بالايي از تركيب غذايي شتر مرغ را شامل مي‌شود. به دليل دارا بودن روده‌هاي دراز و طويل قدرت هضم بالا در خصوص مواد فيبري را دارند. جوجه‌ها معمولاً تا يكي دو روز بعد از هچ احتياج به تغذيه نداشته و سپس از غذاي با پروتئين 23% شامل كنستانتره و علوفه خشك به صورت كرامبل تغذيه مي‌شوند. استفاده از يونجه سبز در طول دوره رشد از اهميت خاصي برخوردار است. جهت هضم بهتر غذا بهتر است سنگريزه در اختيار پرنده قرار گيرد. تا سه ماهه اول پرورش ميزان يك كيلو خوراك در شبانه روز 23% پروتئين و تا شش ماهگي به طور متوسط 8/1 كيلوگرم خوراك با پروتئين 20% كافي مي‌باشد. شتر مرغها از شش ماهگي تا رسيدن به سن بلوغ (5/2 سالگي) به طور متوسط روزانه 5/2 كيلوگرم دان به صورت پلت شامل علوفه خشك آسياب شده و كنسانتره مي‌خورند (8 قسمت كنستانتره + يك قسمت علوفه خشك آسياب شده)

   از يك روزگي تا سه ماهگي: جوجه شترمرغ مي‌تواند از باقيمانده كيسه زرده براي مدت 7 تا 10 روز ابتداي زندگي اش تغذيه كند. اطمينان از اينكه جوجه شترمرغ‌ها آب مصرف مي‌كنند، اهميت دارد. در غير اينصورت ممكن است نياز به افزايش شدت نور يا تغيير درجه حرارت سالن باشد.
توصيه مي‌شود كه خوراك مصرفي جوجه‌ها در ابتدا به شكل خرد شده باشد و اگر از روش پرورش روي كف سالن استفاده مي‌شود، طي هفته اول خوراك روي روزنامه يا كارتن‌هاي تخم‌مرغ ريخته شده و پس از آن مي‌توان دانخوريها را وارد سالن كرد.
براي جلوگيري از اشكالات پا و اختلالات اسكلتي بايد رشد اوليه شترمرغ‌ها كنترل شود. محدود كردن مقدار انرژي خوراك بين 9 و 10 مگا ژول انرژي متابوليسمي در كيلوگرم معمولاً براي كنترل رشد كافي است.
با وجودي كه شترمرغ‌ها توانايي هضم الياف بيشتري نسبت به ساير پرندگان اهلي دارند (به دليل تخمير در روده بزرگ) ولي تنها پس از رسيدن به سن معيني توانايي انجام اين كار را بدست مي‌آورند. لذا بهتر است طي چند هفته اول زندگي جوجه‌ها جيره هايي با بيش از 5% الياف خام به آنها داده نشود. ضمناً توانايي جوجه‌ها براي هضم چربي در اوايل زندگي كاملاً پايين است. از اينرو نبايد بيش از 5% چربي به آنها داده شود.
   از 3 ماهگي تا يكسالگي:
احتياجات تغذيه اي پرندگان با افزايش سن آنها تغيير مي‌كند. لذا انرژي و الياف خام افزايش و مقدار پروتئين خوراك كاهش مي‌يابد. بايد الياف جيره را در چهار تا پنج ماهگي به حدود 11-10 درصد افزايش داد. ضريب انرژي زايي خوراك بايد به حدود 5/10 –10 مگا ژول انرژي متابوليسمي بر كيلوگرم افزايش يابد. مقدار پروتئين خام نيز بايد به تدريج به حدود 20-18 درصد كاهش يابد. تعادل بين غلظت‌هاي كلسيم و فسفر قابل دسترس بايد به نسبت 1: 2 – 8/1 حفظ شود. همچنين خوراك دادن بايد به صورت آزاد انجام شود.
   دوره پرواري:
چنانچه شترمرغ‌ها فقط براي گوشت و چرم پرورش يابند، مي‌توان نرها را جداگانه پرورش داد زيرا آنها سريعتر رشد كرده، نياز به جيره‌هاي با پروتئين بالاتر داشته و به عنوان تبديل كننده‌هاي خوراك براي يك دوره طولاني‌تر نسبت به ماده‌ها از كارايي بيشتري برخوردارند. ضريب تبديل ماده‌ها زودتر خراب شده و لذا مجبورند در وزن پايين تري نسبت به ماده‌ها روانه بازار شوند. جيره غذايي شتر مرغهاي پرواري با شترمرغهايي كه جهت گله مادر نگهداري مي‌شوند تفاوت دارند. معمولاً شتر مرغهاي گوشتي در سن يكسالگي قابل عرضه به بازار مي‌باشند و حدود 100 تا 125 كيلوگرم وزن دارند و كيفيت گوشت در سن يكسالگي مطلوب تر از هر زمان مي‌باشد. از هر لاشه حدود 50 كيلوگرم گوشت استحصال مي‌شود. غذاي شتر مرغهايي كه جهت گله مادر نگهداري مي‌شوند به طور متوسط روزانه با خوردن 4 كيلوگرم خوراك شامل كنسانتره و يونجه خشك و همچنين از طريق چراي يونجه سبز تأمين مي‌شود. شتر مرغ علاقه فراواني به چريدن در مزارع يونجه دارد به همين جهت در پرورش شتر مرغ كاشت يونجه را بايستي مدنظر قرار داد.
ضريب تبديل مواد غذايي در سنين مختلف تفاوت دارد در سنين اوليه رشد 8/1 و در 3 ماهگي 5/2 و در 6 ماهگي حدود 8 مي‌باشد. با توجه به اينكه تغذيه شتر مرغ در كيفيت پوسته، پر و گوشت پرنده تأثير مستقيم دارد چنانچه در تغذيه اين پرنده دقت كافي مبذول نگردد، بر كيفيت پوست و گوشت اثر منفي گذاشته و سودآوري آن مورد ترديد واقع خواهد شد.
   از يكسالگي تا توليد مثل:
نگهداري شترمرغ‌ها در شرايط ايده آل بسيار مهم است. چاقي يكي از مشكلات عمده اي است كه در محدوده سن يكسالگي و شروع توليدمثل بوجود مي‌آيد. همچنين گرسنگي كشيدن يا تغذيه كمتر از حد لازم، بلوغ جنسي را به تأخير انداخته و منجر به عملكرد ضعيف در طول توليد مثل مي‌شود. تركيبي از روشهاي محدوديت‌هاي كمي و كيفي خوراك مناسب‌ترين روش مي‌باشد. جيره اي متعادل با ويتامينها و مواد معدني لازم كه ضمنا پروتئين و انرژي آن در سطح پاييني باشد قابل قبول است. الياف جيره مي‌تواند تا 15% افزايش يابد. به شترمرغ‌ها بايد روزانه 5/1 كيلوگرم جيره داد. در هواي سرد دادن تغذيه با يك منبع غني پرانرژي (مانند دانه سوياي پرچرب) توصيه مي‌شود.

فصل توليد مثل:
از سن 18 ماهگي بايد به شترمرغ‌ها جيره مولد داده شود كه بايد داراي انرژي و پروتئين سطح بالايي بوده و از لحاظ الياف در سطح پاييني قرار داشته باشد. گرچه مقداري از الياف جيره مي‌تواند توسط شترمرغ به انرژي تبديل شود ولي آنها طي فصل توليد مثل نيازمند منبع سهل الوصول تري از انرژي مي باشند. بعلاوه 20% تخم شترمرغ را پوسته تشكيل مي دهد كه كلسيم جزء اصلي آن است. در نتيجه ضروري است كه سطوح كلسيم وفسفر قابل دسترس در شروع توليد مثل يا در 18 ماهگي افزايش داده شوند. در غير اين صورت تخم گذاري با مانع روبرو شده يا توليد تخم، نطفه‌داري و ميزان جوجه درآوري آن كاهش مي يابند و نيز اشكالاتي در تشكيل پوسته تخم ايجاد شده و يا تخم هاي بدون پوسته توليد مي شوند.
 

پرندگان در طول شبانه روز به آب نياز دارند. اين موضوع را بايد در طراحي لانه‌ها در نظر داشته باشيد كه احتمالا تأمين آب، هزينه اي را به شما تحميل خواهد كرد. در آب و هواي سرد، ممكن است نياز به نصب آبگرمكن‌هايي باشد تا دماي آب را براي همه پرنده‌ها در 20 درجه سانتيگراد ثابت نگه دارد و صرفا يخ نزدن آب كافي نيست.
شترمرغ‌ها علاقه به نوشيدن آب در حين غذا خوردن دارند كه اين عمل موجب كثيف شدن سريع آب مي‌شود و بنابراين بايد به طور منظم آب تميز در اختيارشان قرار گيرد. پرنده‌ها نياز مداوم به آب دارند و همين بر مصرف غذاي خشك تأثير مي‌گذارد. آب بسيار سرد يا گرم مصرف آب را تحت تأثير قرار داده و اغلب موجب كاهش مصرف غذا مي‌شود.

 توليد مثل:
شترمرغ وحشي در 4 تا 5 سالگي از نظرجنسي بالغ شده در حاليكه شترمرغ اهلي در2 تا 3 سالگي و ماده نيز كمي زودتر از نر بالغ مي‌شود. بعضي شترمرغ‌هاي اهلي ممكن است اولين فصل توليد مثل خود را در 18 ماهگي شروع كنند. شترمرغ‌هاي نر هنگام بلوغ پرو بال سياه و سفيد دارند. ماده‌ها و شترمرغ‌هاي نابالغ داراي پرو بال قهوه‌اي مايل به خاكستري تيره مي‌باشند. جنسيت نرو ماده را حدود هفت تا هشت ماهگي مي‌توان هنگام دفع ادرار يا مدفوع تعيين كرد زيرا آلت در اين مواقع بيرون مي‌آيد. بر خلاف ساير پرندگان، شترمرغ نر داراي آلت است و دفع ادرار و مدفوع از هم جداست. تفاوت كامل بين دو جنس حدود دوسالگي حاصل مي‌شود. نر فرآيند لانه سازي را قبل از جفت گيري شروع مي‌كند. لانه مي‌تواند در هر كجاي چراگاه توليد مثلي واقع شود. مزرعه دار براي پوشاندن لانه مي‌تواند يك سايبان با سقف شيب دار بسازد. اين سايبان بايد ابعادي حدود 3× 3 متر با ارتفاع 3 متر بوده و دو انتهاي آن به سمت شمال و جنوب باز باشد. با اين وجود بعضي شترمرغ‌ها ممكن است آنرا نپذيرفته و در عوض لانه‌هاي ساده خود را ترجيح دهند.
رفتار جفت گيري:
نرها مي‌توانند با چند ماده جفت‌گيري كنند. شترمرغ‌هاي اهلي به صورب جفتي يا سه تايي (تريو) براي توليد مثل نگهداري مي‌شوند.
تخمگذاري:
ماده مدت كوتاهي پس از جفتگيري تخمگذاري را شروع مي‌كند. اولين تخم بارور تقريباً 10 تا 14 روز پس از اولين جفت گيري گذاشته مي‌شود. از آن پس و تقريباً بدون استثناء تخمها يك روز در ميان بصورت كلاچ‌هاي 20 تا 24 تايي توليد مي‌شوند. بين دو كلاچ يك وقفه 7 تا 10 روزه وجود دارد. ماده‌هاي پرتوليد، در طول فصل توليد مثل بين 80 تا 100 تخم مي‌گذارند.
نسبت نر به ماده:
گرچه نسبت نر به ماده ( 1:1 ) در ابتدا براي كسب بالاترين ميزان باروري ايده آل بنظر مي‌رسد ولي به لحاظ سازگاري ممكن است نشانه اي ازوجود مشكل باشد. وجود جفت‌هاي ناسازگار مشكلي است كه گاهي اوقات هنگامي كه به شترمرغ‌ها اجازه داده مي‌شود جفتشان را انتخاب كنند رخ مي‌دهد. با اين وجود، از آنجا كه اينگونه انتخاب طبيعي جفتها به طور معمول در مزارع تجاري ممكن نيست، توليدكننده بايد نسبت به عملكرد و سازگاري آنها به حد كافي دقت نمايد. نسبتهاي نر به ماده از 1:2 تا 1:4 به لحاظ باروري مناسب است. نسبت بيشتر از 1:4 به اين علت كه نر ممكن است توانايي جفت گيري با تمام ماده‌ها را نداشته باشد توليد تخم‌هاي غيربارور را افزايش مي‌دهد.
جوجه كشي:
تخمهاي جوجه كشي اغلب براي مدتي قبل از جوجه كشي جمع آوري و نگهداري مي‌شوند. اين روشي معمول در مزارع است تا تخمها به تعداد كافي براي پركردن دستگاه برسند. حمل دستي ناملايم تخم‌هاي جوجه كشي مي‌تواند ساختار ظريف داخلي آنها را به هم زده و باعث عدم تبديل آن به جنين گردد.
اصول جمع آوري تخم ها:
- از ظروف تميز (معمولاً جعبه‌هاي مخصوص فوم دار) براي جمع آوري استفاده مي‌شود.
- از پاك كردن تخم‌ها با پارچه مرطوب پرهيز شده زيرا اين كار سريعترين راه براي آلوده شده آنهاست. از كاغذ سمباده نازك و خشك براي پاك كردن لكه‌هاي بزرگ كثافات استفاده مي‌شود.
- هنگام شستشوي تخمها بدقت دستورالعمل مربوط به غلظت ماده ضدعفوني رعايت شود.
- استفاده از نور ماوراء بنفش (در دامنه 300-200 نانومتر) به عنوان يك روش ميكروب‌كشي مؤثر توصيه مي‌شود.
- بايد تخمها را به تدريج قبل از بسته بندي براي ذخيره سازي خنك نمود.
 

درجه حرارت:
در دستگاههاي جوجه‌كشي كه هوا با مكش بيرون كشيده مي‌شود با توزيع حرارت يكسان پيرامون تخمها، درجه حرارت بهينه بوضوح نزديك مركز دستگاه بين 9/35 و5/36 درجه سانتيگراد مي‌باشد. در اين محدوده حرارتي جنين به طور صحيح نمو خواهد كرد. هنگامي كه جنين شروع به توليد گرما مي‌نمايد درجه حرارت را مي‌توان 7/0 درجه سانتيگراد كاهش داد (تقريباً 4 روز قبل از تفريخ). براي مدت طولاني به واسطه شباهت با شرايط جوجه كشي طبيعي اينطور فرض مي‌شد كه نتايج جوجه كشي مصنوعي خوب به وجود يك گراديان درجه حرارت كه از سطح افقي به سطح زيرين تخمها افزايش مي‌يابد بستگي دارد. براي مدتي اين ايده اثر زيادي بر طراحي ماشين‌هاي جوجه كشي با هواي ساكن داشت اما به واسطه عملكرد ماشين‌هاي جوجه كشي با مكش هوا نشان داده شد كه اين موضوع پايه و اساس محكمي ندارد.
رطوبت در طول جوجه كشي:
رطوبت براي نمو جنين بطور صحيح و تبديل آن به جوجه اي به اندازه طبيعي از اهميت زيادي برخوردار است. براي وقوع اين امر، آب تخم به ميزان معين بايد تبخير شود (13 تا 15 درصد وزن تخم تا روز 38 جوجه كشي). يك تخم با وزن 1500 گرم در روز صفر بايد بطور متوسط تا روز 38 جوجه كشي 210 گرم وزن را از دست بدهد (7/38 گرم در هفته). براي كنترل نسبي تبخير از تخم مقدار رطوبت در هواي پيرامون تخم بايد كنترل شود زيرا تعيين كننده ميزان تبخير از تخم مي‌باشد. معمولاً درصد تفريخ بالا در شترمرغ با رطوبت نسبي 25-15 درصد در 36 درجه سانتيگراد به دست مي‌آيد.
تهويه:
تهويه و جابجايي ضعيف هوا در داخل ماشين جوجه كشي ممكن است منجر به توزيع نابرابر حرارت، رطوبت و يك سطح كُشنده دي اكسيد كربن و ميزان ناكافي اكسيژن همراه با جوجه درآوري پايين شود. نمو جنين بطور عادي با سطح اكسيژن تا 18 درصد سازگار است. غلظت بالاي دي اكسيد كربن درون ماشين جوجه كشي صدمه زيادي به جوجه درآوري مي‌زند.
وضعيت تخم و چرخش آن:
در شرايط جوجه كشي مصنوعي بايد طوري نگهداري شوند كه انتهاي بزرگ به سمت بالا باشد. چرخش دستي سه بار در روز انجام شود (و در صورت امكان به دفعات بيشتر، اما هميشه دفعات چرخش بايد اعداد فرد باشند مثلاً 5، 7، 9 و غيره) يا اگر چرخش بصورت مكانيكي انجام مي‌گيرد هر يك تا دو ساعت يكبار چرخانده شود. چرخش تخم بايد در روز 38 جوجه كشي متوقف شود سپس تخم‌ها به سيني‌هاي تفريخ منتقل مي‌شوند.
تفريخ:
معمولاً در روز 38 جوجه‌كشي به دستگاه تفريخ منتقل مي‌شوند. جوجه طي 24 ساعت آخر جوجه‌كشي كيسه زرده را جذب مي‌كند كه اين كيسه به عنوان يك ذخيره غذا پس از تفريخ براي چند روز اول زندگي عمل مي‌كند. فرايند تفريخ هنگامي آغاز مي‌شود كه جوجه به وسيله عمل انعكاس سرش را تكان مي‌دهد، راهش را از طريق آلانتويز باز كرده و براي اولين بار شروع به تنفس ريوي مي‌نمايد. اين فرايند، شكستن پوسته از داخل ناميده مي‌شود و منقار جوجه را مي‌توان با عمل كندلينگ درون اتاقك هوايي مشاهده نمود. اولين گام در شكستن تخم به عنوان شكستن پوسته خارجي شناخته مي‌شود. در اين موقع رطوبت بايد 3 تا 5 درصد افزايش يابد تا اينكه جوجه بتواند به سادگي داخل تخم بچرخد. جوجه‌هاي تفريخ شده بايد قبل از خروج از دستگاه تفريخ تا خشك شدن كامل داخل آن باقي بمانند كه براي اين منظور معمولاً 24 ساعت كافي خواهد بود.

 پرورش مولدين
شتر مرغ در سن 2 تا 3 سالگي به بلوغ جنسي مي‌رسد و تا مدت زيادي بارور باقي مي‌ماند. پرنده نر در زمان بلوغ به رنگ سياه با پرو بال سفيد رنگ و شتر مرغ ماده به رنگ قهوه اي تا خاكستري است. بارزترين نشانه در شتر مرغ نر، قرمزي رنگ ساق پا، نوك و اطراف چشم است كه ارتباط مستقيمي با قدرت جنسي نر دارد. هرچه اين قرمزي بيشتر باشد پرنده از قدرت نرينگي بيشتري برخوردار است.
شتر مرغ نرو ماده به صورت جفت تا دسته‌هاي چند تايي و نيز به صورت گله نگهداري مي‌شوند. اين تركيبات بسته به ميزان زمين موجود و امكانات، قدرت جنسي نرها و اهداف اصلاح نژادي متفاوت مي‌باشد. هيچ استاندارد خاصي در اين رابطه وجود ندارد و مدير مزرعه با شناسايي پرندگان و اهداف مورد نظر روش مناسب را انتخاب مي‌نمايد. شتر مرغ‌ها در سال درحدود 6 تا 8 ماه تخمگذاري نموده و بقيه سال رااستراحت مي‌كنند. در ايران اين زمان از حدود بهمن ماه آغاز گشته و تا آبان ماه ادامه دارد بديهي است در مناطق مختلف اين زمان متغيير باشد. در طول فصل تخمگذاري هر پرنده ماده به طور متوسط 40 تا 60 تخم مي‌گذارد. البته در بعضي از پرندگان (از جمله در كشورمان) اين ركورد به 120 عدد تخم‌مرغ هم مي‌رسد. به طور متوسط از هر پرنده ماده در سال حداقل 20 عدد جوجه سالم تا زمان كشتار بايستي توليد گردد هر پرنده ماده به طور متوسط 40 تا 60 تخم مي‌گذارد. البته در بعضي از پرندگان (از جمله در كشورمان) اين ركورد به 120 عدد تخم‌مرغ هم مي‌رسد. به طور متوسط از هر پرنده ماده در سال حداقل 20 عدد جوجه سالم تا زمان كشتار بايستي توليد گردد تا اين فعاليت به صورت اقتصادي ادامه يابد. توليد مثل پرنده به عوامل زيادي از جمله ژننتيك، شرايط آب و هوايي، سلامت پرنده و به خصوص جيره مناسب بستگي دارد. استرس از عوامل منفي در تخمگذاري پرنده مي‌باشد. معمولاً براي هر پرنده بالغ حداقل 250 متر مربع در گردشگاه در نظر گرفته مي‌شود كه البته بهتر است فضاي متعلقه بيش از اين باشد. فضاي مسقف (سايبان) به ازاي هر پرنده بالغ در حدود 8 متر مربع و ارتفاع حصار در حدود 2 متر مي‌باشد. در شرايط طبيعي هر پرنده بعد از گذاشتن حدود 18 عدد تخم برروي تخم‌ها نشسته و جوجه‌كشي طبيعي انجام مي‌گيرد. در مزارع از ماشين‌هاي جوجه‌كشي استفاده مي‌گردد. در سال اول تخمگذاري، ميزان تخم گذاري نسبتاً پايين است ولي در سال‌هاي بعد به طور قابل ملاحظه اي افزايش مي‌يابد و در زمان تخمگذاري پرندگان، بايستي آرامش كافي براي پرنده مهيا گردد و ازحضور بازديدكنندگان كاست. هر گونه استرس شامل تغيير جيره، صداهاي ناآشنا براي پرنده (پارس سگ، تراكتور، هوايي و ....) حضور بازديدكنندگان، ترس و حتي تغييرات آب وهوايي برروي تخمگذار و باروري تخم‌ها اثر مستقيم دارد. در زمان فصل استراحت
بايستي غذا با فيبربالا، پروتئين و انرژي پايين در اختيار پرنده قرار گيرد و افزايش وزن پرندگان را كنترل نمود . وزن اضافي در فصل توليد اثر منفي در جفتگيري و تخم گذاري دارد. در فصل استراحت بايستي ويتامين و مواد معدني به اندازه كافي در اختيار پرنده قرار گيرد

 كشتار و فراوري محصولات :يكي از مهمترين بخش‌هاي پرورش صنعتي شترمرغ كشتارگاه است. كشتارگاه شترمرغ بايد با استانداردهاي سطح بالا ساخته شود و با دقيق ترين مقدرات بهداشتي اداره شود. اين كار نه تنها عملكرد آنرا بالاتر خواهد برد بلكه تعداد و محدوده بازارهاي قابل دسترس را براي صاحب كشتارگاه افزايش مي‌دهد. كشتارگاه شامل محل نگهداري شترمرغ زنده، محل‌هاي مجزا براي كشتار، پركني، پوست كني، خارج كردن امحاء و احشاء، جدا كردن گوشت از استخوان، خنك كردن، بسته بندي، انجماد و ارسال گوشت مي‌باشد. شترمرغ‌ها بسته به مديريت و سرعت رشد بين 10 و 14 ماهگي براي كشتار آماده اند. پس از مراحل ذبح شترمرغ، لاشه در درجه حرارت 1 درجه سانتيگراد در چيلر سرد مي‌شود. طول مدت سرد كردن از چند ساعت تا 24 ساعت متغير است. استخوان جدا شده و گوشت به قطعات مختلف درجه بندي مي‌شود. گوشت معمولاً در خلاء و در بسته‌هاي 2 كيلوگرمي بسته‌بندي شده و يا به صورت تازه به بازار ارسال شود يا اينكه به يك سردخانه براي نگهداري در دماي 20- درجه سانتيگراد منتقل مي‌شود.
عمل آوري پوست :
دليل اصلي براي عمل آوري پوست حفظ ساختار ظريف آن است تا بتوان قبل از دباغي پوست را با حفظ حالت طبيعي نگهداري نمود. نمك سود كردن مرطوب يك روش عمل آوري است.
درجه بندي :
چند درجه در ارزيابي پوست‌هاي نمك سود در نظر گرفته مي‌شوند. اين درجات معمولاً بين 4 تا 5 متغيراند كه آخرين درجه شامل حذفي‌هاست. با ارزش ترين پوست ها (درجه 1) كيفيت ممتازي دارند و شامل پوست‌هايي‌اند كه تازه بوده، به خوبي عمل آوري شده، داراي اندازه اي كامل و خطوط برش درستي مي‌باشند. آنها هيچ آثاري از گوشت، چربي يا لخته‌هاي خون (روي سطح زيرين) نداشته و فاقد هرگونه فوليكولهاي پرصدمه ديده، بريدگي، سوراخ و يا هرگونه نواقص ديگر مي‌باشند. سپس بر حسب تعداد و وضعيت نواقص، پوست‌ها از درجه 2 تا حذفي درجه‌ بندي مي‌شوند.
گوشت :
شترمرغ‌ها گوشت قرمزي توليد مي‌كنند كه از لحاظ مزه و بافت (بسته به سن كشتار) شبيه به گوشت گوساله و گاو است. پروتئين اين گوشت بالاست ولي چربي آن در سطح پائيني قرار دارد.

 

بررسي‌ها كاملاً نشان مي‌دهند كه گوشت شترمرغ از نقطه نظر سلامت بسيار بهتر از ساير انواع گوشت است زيرا محتوي مقدار خيلي كمتري چربي و كلسترول مي‌باشد. يك جنبه خاص گوشت شترمرغ بالا بودن پروتئين و پائين بودن چربي آن است. اين ويژگي آن را براي فرآوري بيشتر به محصولات گوشتي خواه به تنهايي يا در تركيب با ساير انواع گوشت بسيار مناسب مي‌سازد. گوشت شترمرغ در حال حاضر به اشكال مختلفي به بازار عرضه مي‌شود از جمله: پاته، بيكن، پاستارمي، فرانكفورتر، همبرگر، دودي ،سرخ شده، تكه‌هاي گوشت تازه و استيك.

بيماري‌ها :
علاوه بر داشتن امكانات خوب و بكارگيري مديريت مناسب، بايد يك برنامه پيشگيري از بيماري مورد توجه قرار گيرد. اين برنامه مي‌تواند از مزرعه‌اي به مزرعه ديگر تغيير كند كه بستگي به عواملي مانند مسائل اقتصادي و خطرات ناشي از بيماري دارد. اين برنامه شامل واكسيناسيون‌هاي مختلف، تشخيص انگلهاي خارجي و داخلي، شناسايي بيماريها، كنترل غذا و رشد، بالا بردن ايمني زيستي و غيره است. ايمني زيستي ارزان‌ترين راه پيشگيري بيماريها بوده و شامل كنترل حركات (هم پرنده‌ها و هم حيوانات ديگر) و سالم‌سازي است.

الف : تنفسي

1 - آنفولانزاي مرغي
2 - بيماري‌هاي تنفسي قارچي و ميكروبي
3 - مايكو پلاسما

ب : عوارض معدي روده‌اي

1 - ورم معده قارچي
2 - ليبيو استرونژيلوس
3 - ليبيو استرونژيلوس
4 - گرفتگي
5 - آنتريت ويروسي
6 - آنتريت ويروسي
7 - آنتريت انگلي مرغ‌ها

ج : عوارض عصبي- عضلاني - اسكلتي

1 - بيماري نيوكاسل
2 - آنسفالوپاتي
3 - بوتوليسم
4 - مسموميت
5 - بدشكلي‌هاي پا
6 - شكستگي‌ها
7 - بيماري عضله
8 - هيپوگلاسمي
د : ساير بيماري‌ها :
1 - بيماريهاي پوستي
2 - هپاتيت
3 - سندرم جوجه پژمرده

نتيجه گيري
پرورش پرنده‌اي با گوشت خوب نيازمند داشتن برنامه تغذيه اي صحيح همراه با مديريت تغذيه‌اي خوب و براساس استانداردهاي توليد مي‌باشد. برنامه مديريتي مزرعه اي كه شامل سيستم كارآي ركوردگيري و نيز به كارگيري بهبود ژنتيكي مي‌باشد. روش انجام اين امر توسط Blue Montain طرح ريزي شده است و آنان منتظر ديدن نتايج اوليه اين برنامه توليدي خوب مي‌باشند. چند سال طول مي‌كشد تا نتايج پايدار حاصل از اين برنامه را بتوان ديد اما تا زماني كه به اين سطح توليد برسيم مشكلات مطرح شده در اين مقاله را نمي توان مشخص كرد و در جهت حل آن كوشيد. همكاري و استفاده از اطلاعات موجود، باعث خواهد شد اين مشكلات غير اقتصادي تبديل به توليد سودمندي براي هر توليد كننده گردد.