از خصوصيات ظاهري كبك‌هاي پرورشي نوار سياهي است كه از روي پيشاني و روي چشم‌ها عبور كرده و در جلو گردن به هم ميرسد. قسمت سينه و پشت معمولاً خاكستري و كبود است. رنگ پرهاي قسمت پهلوي كبك خاكستري و در قسمت نوك پر، دو نوار سياه وجود دارد اين نوارهاي سياه در پهلو و طرفين پرنده ظاهري مخطط مي‌دهند. منقار و پاهاي كبك (پنجه و ساق) به رنگ قرمز است.

تشخيص جنسيت
تشخيص جنسيت كبك از روي رنگ پرها تقريباً غير ممكن است، اما مي‌توان كبك‌هاي نر و ماده بالغ را از روي اندازه بدن و فرم سر تشخيص داد سر كبك‌هاي نر گرد و بزرگ بوده در صورتي كه س ماده‌ها بيضي شكل مي‌باشد و هيكل نرها درشت‌تر از ماده‌ها مي‌باشد.
يك روش قابل اعتماد در تعيين جنسيت بررسي كلواك پرنده است كه دقت آن حدود 95 % مي‌باشد. در كبك‌هاي نر يك برآمدگي مخروطي شكل كه معمولاً در وسط واقع شده ديده مي‌شود ولي درماده‌ها اين برآمدگي يا وجود ندارد يا خيلي كوچك است. ارتفاع اين بر آمدگي در ابتداء حدود 8/2 ميليمتر مي‌باشد. اين برآمدگي در پرندگان مسن تر راحت تر مي‌توان تشخيص داد.

ويژگيهاي تخم كبك
تخم كبك به رنگ سفيد مايل به زرد با لكه‌هاي كوچك قهوه‌اي است اين لكه‌ها شكل و اندازه متنوع دارند. تخم اين پرنده بيضوي و دوكي‌شكل است و نوك تيز آن كاملاً مشخص مي‌باشد. وزن تخم از 16 تا 25 گرم است. ميانگين طول تخم‌ها 42 ميليمتر و عرض آنها 31 ميليمتر است. ضخامت پوسته تخم كبك حدود 228/0 ميليمتر و ضخامت غشاي داخلي حدود 047/0 ميليمتر است. نسبت رطوبت در پوسته، زرده و سفيده به وزن كل تخم به ترتيب 2/15 درصد، 35 در صد و 8/49 در صد مي‌باشد.

نگهداري تخم Egg car
دوره بحراني براي تخم‌هاي جوجه‌كشي فاصله تخم‌گذاري تا قرار گرفتن تخم‌ها در دستگاه جوجه‌كشي است. تخم‌ها بايد باسرعت جمع آوري شوند (حداقل 4 بار در روز) و خيلي گرم يا سرد نشوند.
تخم‌ها نبايد در دماي زير حدود 5 درجه سانتي گراد و بالاي 27 درجه سانتي‌گراد قرار داده شوند، دماي مناسب براي نگهداري تخم‌هاي جوجه‌كشي حدود 13 تا 16 درجه سانتي‌گراد مي‌باشد.
بهتر است براي تخم گذاري پرنده آشيانه‌هايي ساخته شود تا از شكستن و كثيف شدن آنها جلوگيري شود. تخم‌هاي كثيف بايد براي جوجه‌كشي تميز شوند كه را ه‌هاي ذيل پيشنهاد مي‌گردد:

1. ابتداء با يك تميز كننده نرم (سمباده نرم) تراشيده شوند و با پنبه آغشته به الكل تميز گردند.
2. بعضي از پرورش‌دهندگان ترجيح مي‌دهند تمام تخم‌ها را بشويند، دماي آبي كه تخم‌ها با آن شسته مي‌شوند بايد بين 44 تا 49 درجه سانتي‌گراد باشد و مي‌توان يك پاك كننده بهداشتي براي كاهش آلودگي پوسته تخم به آب اضافه نمود و زمان شستشو نبايد بيش از 3 دقيقه باشد و تخم‌ها قبل از انبار شدن كاملاً خشك گردند .

ذخيره سازي Egg starge
براي انبار كردن تخم‌ها آنها را در سيني‌هاي بزرگ و مسطح قرار مي‌دهند و در اتاقي كه تهويه به خوبي انجام مي‌شود و دماي آن حدود 13 درج سانتي‌گراد و رطوبت آن 70 درجه است نگهداري مي‌شوند.
يكي از خصوصيات ويژه تخم‌هاي كبك قابليت ذخيره سازي آنهاست. بر اساس آزمايشاتي كه در دانشگاه كاليفرنيا ي آمريكا انجام شده است اين مدت 21روز مي‌باشد بدون اينكه به درصد هچر تاثيري داشته باشد (جدول شماره يك)

البته اغلب پرورش دهندگان ترجيحاً تخم‌ها را بيش از 7 روز نگهداري نمي كنند
دوستان پرورش دهنده در ايران تا 21 روز تخم كبك نگهداري نموده اند و هيچگونه خللي در درصد هچرپديد نيامده است
بر اساس تحقيقات انجام شده در دانشگاه كاليفرنيا اگر دوره ذخيره سازي تخم‌ها بيشتر از 14 روز نباشد نيازي به چرخاندن روزانه تخم‌ها نيست (جدول شماره 2)

تخم‌ها دوبار در روز با زاويه 90 درجه در دوره نگهداري چرخانده مي‌شوند

  Hat ching(جوجه درآوري)به افراد تازه‌كار توصيه مي‌شود از فارم‌هاي توليد كننده‌اي كه تخم‌هاي خوب و عاري از بيماري توليد مي‌كنند خريداري كنند. تعداد زيادي از پرورش دهندگان تخم‌هاي سالم و خوبي را توليد مي‌كنند. ساختمان جوجه‌كشي بايد داراي تهويه خوبي باشد و دماي آن در حدود cْ 9/23 ( f ْ 75 ) نگه داشته شود.
به دليل مسائل بهداشتي، هچر بايد دريك اتاق جداگانه از دستگاه جوجه‌كشي نگهداري شود. ديوارها بايد با يك ماده ضد آب (غير قابل نفوذ آب) پوشيده شود، كف بايد محكم و شيب‌دار به سمت زهكش فاضلاب مركز باشد تا بتوان راحتتر تميز كرد.

جوجه‌كشي Incubation
يكي از سرمايه‌گذاري‌هاي مهم شما، خريد يك دستگاه جوجه‌كشي (انكوباتور) كه به اندازه كافي بزرگ باشد و دما (c ْ 15/0 يا f ْ 25/0) و رطوبت (c ْ 56/0 يا f ْ0/1) را به طور دقيق كنترل كند.
از ديگر خصوصيات دستگاه جوجه كشي، چرخاندن اتوماتيك تخم‌ها است. دستگاههاي جوجه كشي مرغ را مي‌توان تغيير دهيم و آنرا براي تخم‌هاي پرندگان شكاري آماده كنيم.
تماس با نماينده سازنده دستگاههاي جوجه كشي تجاري براي اطلاع از مدل هاي مختلف و انتخاب يكي از مناسب ترين مدل‌ها براي شما ضروري است .
دستگاه جوجه كشي بايد قبل از قرار دادن تخم‌ها به طوركامل تميز و ضد عفوني شود. يكي از موادي كه براي ضد عفوني كردن استفاده مي‌شود گاز فرمالد ئيد مي‌باشد. فرمالدئيد را بر روي پرمنگنات پتاسيم در يك ظرف سفالي (يگي) يا لعابي مي‌ريزيم، گاز فرمالدوييد را به مدت 20 دقيقه بوسيله پنكه منتشر مي‌كنيم و بعد از آن از اتاقك يا قفسه ضدعفوني شده خارج مي‌كنيم.
زماني كه تخم‌ها را ضدعفوني كرديم بايد مطمئن شويم جايگاه تخم‌ها (سيني هاي بزرگ) در دستگاه جوجه‌كشي بوسيله گاز كاملاً ضدعفوني شده‌اند. دوره جوجه كشي براي تخم‌هاي كبك چوكار حدود 24 روز (23 تا 25 روز) است.
از دماسنج خشك و دماسنج تر براي ستر ( incubation ) و هچر ( haching ) مي‌توانيم استفاده كنيم كه دماسنج خشك f ْ 99/5 ( c ْ 37/5 ) وئ دماسنج تر  f ْ 87 ( c ْ 30/5 – 30 ) مي‌باشد. تخم‌ها را روز 19 يا 20 از ستر ( incubation ) به هچر انتقال مي‌دهيم.

مرگ و مير جنين ( embryo mortality )
نمونه‌برداري از تخم‌هاي جوجه‌كشي، از هر طبقه ( setting ). بررسي آنها بوسيله نور (candled) در روز هفتم يا هشتم براي چك كردن گله و براي مشكلات ديگر كه مي‌تواند بروز كند، انجام مي‌دهيم.
مرگ و مير جنين براي تخم هاي كبك، دو پيك وجود دارد.
- اولين پيك بين روز 3 تا 5 جوجه‌كشي اتفاق مي‌افتد و بيشترين مرگ و مير ناشي از تشكيل نشدن رويان يا نقص در رويان و بافتها و اندام‌ها است.
- دومين و بزرگترين پيك در مرگ و مير عموماً وابسته است به چندين عمل بحراني ( critical) كه از روز 20 تا 24 اتفاق مي‌افتد. اين اعمال عبارتند از:
1- تغيير در موقعيت جنين قبل از سر از تخم در آوردن
2- مصرف باقيمانده آلبومين
3- جذب كيسه زرده
4- تغيير از آلانتوئيس به تنفس ريوي

Brooding (نگهداري)
( Brood ) كليه جوجه‌هايي كه يكباره سر از تخم در مي‌آورند.
جوجه‌هاي يك وهله جوجه‌كشي ميانگين وزن جوجه‌هاي كبك كه از تخم خارج شده اند حدود 13 تا 14 گرم مي‌باشد.
اگر چه بدن جوجه‌ها بوسيله پر پوشيده شده است اما اين پوشش به صورت كامل نيست و آنها براي چندين هفته به يك منبع گرمايي نياز دارند. در باتري‌هاي چند طبقه با موفقيت مي‌توان جوجه‌ها را نگهداري كرد.

اغلب باتري‌ها ي جوجه هاي تجاري با بعضي تغيير و تبديل در كف‌ها، خوراك دهنده‌ها و آبخوري‌ها مي‌توانند براي جوجه هاي كوچك كبك آماده شوند.
براي كاهش آسيب ديدن پرندگان در قسمت كف بايد المنت ( element) گرمايي با يك پوشش پلي اتيلن تجاري (شبكه poly – mesh) كه داراي فواصل 1/4 اينچ است پوشانده شود. اين پوشش بادوام است و قابل شستشو مي‌باشد و براي چندين سال از آن مي‌توان استفاده كرد. در 6 هفتگي پرندگان را بايد به قفس‌هاي رشد يا سالن پرورش انتقال داد. پرورش‌دهندگان سالن را به وسيله حصار به چندين بخش تقسيم مي‌كنند و ترجيح مي‌دهند كه ديوارها وسقف را عايق كنند و گرما را بوسيله گاز يا برق كه آويزان است مهيا كرد.
بعضي از پرورش‌دهندگان از سيستم كف توري يا سيمي استفاده مي‌كنند و مدفوع پرندگان از ميان كف توري به پايين مي‌افتد و در زيركف انباشته مي‌شود و بعداً به صورت مكانيكي جمع آوري مي‌شود.
در پنسيلوانيا از سيم روكش‌دار ( vinyl-coated ) (اينچ 1/2 × 1/4) استفاده مي‌شود كه تمام ناحيه كف را مي‌پوشاند.
اين بستر انتشار بيماري را به حد اقل مي‌رساند همچنين شبكه وينيل به آساني تميز مي‌شود كف سالن بايد مناسب باشد كه بهتر است سيماني باشد و يك زهكش فاضلاب در كف براي تميز كردن مورد نياز است.
استفاده ازيك ماده‌اي كه رطوبت را جذب كند و مانند يك عايق عمل كند، سدي بين كف و پرندگان باشد و از نظر قيمت، اقتصادي باشد مانند استفاده از يك مقواي نازك كه، اطراف مادر مصنوعي را احاطه كرده باشد .


در دو هفته اول 55 پرنده در هر متر مربع     11×5 = 0/09 = 0/3 × 0/3 = f6
تا سن 6 هفتگي30 پرنده در متر مربع         33 = 3 × 11 = f6 جوجه

ظرفيت چتر مادر مصنوعي، تعداد پرندگاني را كه مي‌توان در هر واحد نگهداري كرد را تعيين مي‌كند.
در هر فوت مربع 5 جوجه در 2 هفته اول و پس از آن تا سن 6 هفتگي به 3 جوجه در هر فوت مربع كاهش مي‌دهيم.
در هفته اول پرورش از يك گالن آب به عنوان يك مخزن براي هر200 جوجه استفاده مي‌كنيم جوجه‌ها مي‌توانند به يك آبخوري اتوماتيك دسترسي داشته باشند به هر حال انتقال آب از مخزن به آبخوري اتوماتيك به صورت تدريجي است سهم هر جوجه، 3/4 اينچ از فضاي خوراك دهنده مي‌باشد.

توصيه هاي پرورش دهندگان براي موفقيت بيشتر در پرورش :
1- محل پرورش يا باتري جوجه بايد قبل از ورود جوجه كاملاًتميز و ضد عفوني شود
2- روشن شدن مادر مصنوعي يا باتري گرمايي حداقل 4 ساعت قبل از ورود جوجه‌ها، چك كردن چتر مادر مصنوعي يا دماسنج باتري و استفاده از دماي c ْ 35 ( f ْ 95 ) براي شروع و كاهش دما هر هفته c ْ 2/8 ( f 5 ) تا چهار هفتگي كه در اين زمان به مكمل گرماي نيازي نداريم.
3- سالن پرورش بايد داراي تهويه مناسب باشد و آمونياك توليد شده را خارج كند اگر بوي آمونياك در سالن حس شد احتياج به جريان هواي اضافي در سالن داريم.
4- مخزن آبخوري بايد تميز و هر روز پر شود، اطراف آبخوري خشك باشد.
5- جيره استارتر حدود 28 در صد پروتئين داشته باشد . جيره هاي استارترآماده بوقلمون مي‌تواند در تغذيه پرندگان شكاري مورد استفاده قرار بگيرد و نتايج رضايتبخش هم دارد.
6- چك كردن روزانه جوجه‌ها جهت كاني باليسم و بيماري.
خارج كردن جوجه هاي مرده (تلف شده) از سالن و ترجيحاً استفاده ازكوره لاشه‌سوز يا گودال عميق براي از بردن لاشه‌ها .

Growing chukars (رشد كبك)
تجربيات گذشته نشان مي‌دهد كه نگهداري كبك در قفس هاي پرواز با كف توري (سيمي ) بهتر است.
كبك‌ها به بيماري سرسياه (Black head) (عامل بيماري يك انگل پروتوزوآ كه به كبد و cca حمله مي‌كند)، كوكسيدوز، كرمهاي چينه دان، روده كه باعث مرگ و مير آنها مي‌شود خيلي حساس هستند.
قفسهاي پرورش ( Growing pens ) مي‌تواند از جوجه كشي جدا شوند پرنده‌ها را از دوهفتگي مي‌توان در قفسهاي پرواز قرار داد.اندازه قفسهاي پرواز را مي‌توانيم تغيير دهيم اما بايد به اندازه كافي بزرگ باشد و امكان پرواز در آن وجود داشته باشد، اندازه قفس مي‌تواند به صورت عرض حدود 12feet و طول آن 100feet باشد ( شكل 8a و8b ) . كف‌ها سيمي 1 اينچ تور پوشيده شده است .

 m12×/300 = 3/60
30 = 0/30 × 100

يكي از مشكلات پرورش، ازدحام جمعيت است كه بايد از آن دوري كرد . قانون thumb هر پرنده به 2feet مربع فضا د رقفسهاي پرواز نياز دارد . 6 پرنده در مترمربع
دردانشگاه كاليفرنيا از كف هاي دولايه استفاده مي‌شود كه دما و نور در آنها كنترل مي‌شود.
50/1         0/750              0/60
اندازه هر قفس 5 feet widc 5 × 5/2 feet deep × 2 feet high
تقريباً 25 پرنده در هر واحد تا سن 16 هفتگي نگهداري مي‌شوند.
شيب كف هرواحد 1/2 اينچ × 1 اينچ ساخته مي‌شود .
يك منبع آب اتوماتيك در بيرون قفس نصب مي‌شود و آب تازه ( خنك ) براي پرندگان تهيه مي‌كند .سيني‌ها را به راحتي مي‌توان تميز كرد
cm 48/30 ---- foot

رشد و فروش Growth and marketing
كبك‌ها در طي 12 هفته اول رشد سريعي دارند و در چهار هفته بعد رشد آنها آهسته مي‌شود در 16 هفتگي كبك‌ها تقريباً 92 درصد وزن بالغ را بدست مي‌آورند .
يك كبك نر تقريباً در 9 هفتگي به يك پوند مي‌رسد و تقريباً 3/75 پوند خوراك مصرف كرده است .
وزن ماده‌ها در12 هفتگي به يك پوند مي‌رسد و درحدود 4/5 پوند خوراك مصرف مي‌كنند .
در 16 تا 20 هفتگي كبك‌ها را به بازار مي‌فرستند به دليل مسائل اقتصادي كبك‌ها نبايد بيش تر از 20 هفته نگه داشته شوند مگر اينكه براي فعاليت خاصي كه هزينه خوراك و كارگر را تامين كند .
ميانگين وزن زنده پرندگان بايد حدود 1/32 پوند ( gr 600 ) باشد كه در حدود 20 هفتگي به اين وزن رسيده باشند
گرم 1702/5 = 454 × 3/75
روزانه گرم 27 = 63 ÷ 1702/5  روز  63 = 7× 9
پرنده نر
گرم 2043 = 454 × 4/5
گرم 24 = 84 ÷2043             /                 84= 7 × 12 پرنده ماده
روزانه گرم 25 = 2 ÷ 24 + 27
روز 112 = 70 × 16

ميزان نور براي رشد پرندگان liting for growing brids
بعد از هفته اول پرورش، نور كم باشدت پايين «كمتر از 0/5 فوت candle ---- foot» استفاده شود تا كاني بايسم به حد اقل برسد و فعاليت پرندگان كم شود براي (shoothing club activity)
موقعي كه پرندگان در قفسهاي پرواز نگهداري مي‌شوند فقط بايد نور طبيعي وجود داشته باشد.
پرندگاني كه براي توليد گوشت پرورش داده مي‌شند بايد به سرعت به وزن فروش برسند ،براي اين هدف يك چرخه (سيكل) روشنايي متناوب ( 2d : L 1 )، 8 بار در 24 ساعت يا 20 ساعت روشنايي مداوم براي توليد بهترين وزن در كبك‌ها استفاده شد .
نور با شدت كم در حدود 0/5 فوت(5 lux) dandles بايد استفاده شود.

تغذيه Nutrition
منشاء پروتئين همه بافتها، شامل توده عمده عضلات بدن، پروتئين ه واسيدهاي آمينه جيره مي‌باشد.
بدن پرندگان شبيه بدن انسانها ست و آنها استعداد قابل توجهي براي ذخيره كردن انرژي اضافي غذا به شكل چربي دارند. مسلماً مقدار چربي روي لاشه كبك براي آن گوشتهايي كه بدون يخ زدن حمل و نقل مي‌شوند ممكن است مطلوب باشد.
فرمول جيره غذايي در دانشگاه كاليفرنيا براي كبك‌ها درجدول 3 آورده است.
مقدار پروتئين جيره استارتر 25 درصد پيشنهاد شده است . اين سطح پروتئين براي رشد رضايتبخش كبك‌ها كافي است.
براي آنهايي كه تمايل دارند پروتئين جيره استارتر افزايش دهند، پيشنهاد مي‌كنيم به روش زير عمل كنند:

28 % پروتئين جيره براي دوهفته 24 % پروتئين جيره براي 4 هفته پس از آن 20 % پروتئين جيره و 16% پروتئين براي كبكهايي كه تخم مي‌گذارند مناسب است .

در هر كيلو جيره :
Iu 500 _____ ويتامين A
Iu 1500_____ ويتامين D3
Iu 20 _____ ويتامين E
2/0 ____( menadion bisalfide ) فياديون بي سولفيد ____در ميلي گرم
6/0 ____ ايبوفلاوين
40/0 ____ نياسين
20/0 ____پنتوتنات كلسيم
0/5 ____ فلاسين
5/0 ____ويتامين B12
140/0 ____ سولفات منگنز ( mnso40 h2o )
120/0 ____اكسيد روي zno
10/0 ____ gallomycin
40/0 ____ BHT

مديريت مولد Management of Breeder
براي عملكرد مطلوب، كبك هاي بالغ ( Breeder ) بايد در قفسهاي دوتايي (جفتي)، قفسهاي گروهي با كف سيمي (توري) يا در جاهائيكه دما و نور را بتوان كنترل كرد نگهداري كرد.
هنگاميكه كبك‌ها تمايل به جفت گيري دارند (آماده جفتگيري مي‌شوند)، با استفاده از سيستم قفسي تكي مي‌توان از عملكرد هر پرنده به آساني اطلاع پيدا كرد.
اغلب روشهاي اقتصادي براي نگهداري كبك هاي Breeder در گروه هاي جفتگيري (mass-mated )، بر روي بستر است كه نسبت جفتگيري يك نر با چهار ماده مي‌باشد . اين نسبت ممكن است تغيير كند، كم شود يا زياد شود كه به نژاد و عوامل محيطي بستگي دارد .
نگهداري كبك‌ها در بيرون از قفس در تعدادي از ناحيه هاي ايالات متحده تجربه شده است. اغلب زيان‌ها مربوط به اين سيستم مديريتي است كه پرندگان را در معرض شرايط آب و هوايي نامناسب قرار مي‌دهد و خطر ابتلا به بيماري هاي سرسياه Biackhead)). كوكسيدوز دو بيماري كه مي‌تواند موجب تلفات بالا شود .

مديريت قفس هاي تكي Individual cage management
در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه كاليفرنيا ، قفسهاي پرورشي به اندازه كافي بزرگ هستند و در هر قفس يك جفت نر و ماده يا يك نر و دو ماده نگهداري مي شوند .
همه قفسها داراي شيب هستندو اندازه آنها 12 اينچ wide × 24 اينچ deep × 15 اينچ high.
1/2 اينچ × 1 اينچ به شيب كف سيمي در حدود 2 اينچ از پشت به جلو جوش خورده است.
دو اينچ deep ( V ) گالوانيزه شده آبخوري ناوداني به پشت قفسي متصل است.
مديريت قفس هاي گروهي Colony eage management
سيستم ديگر كه استفاده مي‌شود شامل قفس هاي گروهي سيمي است كه اندازه آن 60 اينچ wide × 28 اينچ 28 اينچ deep × 20 اينچ high است.
 51× 71 × 153
شيب كف 1/2 اينچ است كه يك شبكه توري به آن جوش خورده است كه اجازه مي‌دهد تخم‌ها به طرف جلوي قفس بروند .
هر قفس به يك تنظيم كننده سطح آب مجهز است .
قفس‌ها براي 12 پرنده، 3 نر و 9 ماده آماده مي‌شوند .

مديريت بستر Floor management
شايد روش اقتصادي مديريت پرندگان نگهداري آنها دربستر است.
بسترها بايد بتن (سفت) باشد و به زهكش فاضلاب براي شستن مجهز باشد.
ازوسايل بايد با يك ماده نشت ناپذير براي شستن راحت، پوشيده شده باشند.
ديوارها خوراك دهنده يا دانخوريها ي اتوماتيك كه باعث كاهش كار خوراك دادن مي‌شود مي‌توان استفاده كرد. موقعيت جعبه لانه هاي تخم گذاري، در امتداد ديوارهاي بستر قفس كه تعداد تخم‌هاي كثيف و شكسته را كاهش مي‌دهد . در مديريت بستر اغلب از لانه هاي تخم گذاري گروهي استفاده مي‌شود كه يك فوت مربع جعبه لانه تخم گذاري براي هر 6 كبك است.

نسبت جفت گيري Mating Ratio
در طبيعت، كبك‌ها معمولاً به صورت جفت جفت ( يك نر با يك ماده ) هستند. اما در اسارت 1 نر مي‌تواند با 3 يا 4 ماده در قفس هاي گروهي يا در سيستم پروش برروي بستر جفتگيري كند. اين نسبت براي تعيين ميزان با روري تخم‌ها خيلي مهم است.

باروري Fertility
باروري پائين مي‌تواند ناشي از تعدادي مشكلات مديريتي باشد:
1- سن كبك‌ها موقعي كه تحريك نوري داده مي‌شوند.
ثابت شده است كه پرندگان قبل از تحريك شدن براي تخم گذاري بايد كمتر از 30 هفته سن داشته باشد
2- كمبود پروتئين، ويتامين‌ها يا اسيد هاي آمينه ضروري در جيره .
3- مديريت
نور ناكافي يا كمي نور (Poor or inadeghting)
استرس مربوط به آب و هوا (Overxposure to climatic stress)
بروز كافي باليسم، _________موجب كاهش باروري مي‌شود.

بيماري
بيش از همه بيماري حاد سبب كاهش باروري مي‌شود و متعاقب آن تخم گذاري مي‌شود. از بيماريهاي معدود شناخته شده كه روي باروري تاثير مي‌گذارد برونشيت، نيوكاسل و سالمونلا.
معمولاًميزان باروري در كبك‌هايي كه بصورت گروهي در روي بستر جفتگيري مي‌كنند در مقايسه با آنهايي كه به صورت جفت جفت در قفس نگهداري مي‌شوند بالاتر است.
گروه ماده‌هايي كه برروي بستر جفتگيري مي‌كنند معمولاً با بيش از يك نر جفتگيري مي‌كنند بنابراين ميزان باروري تخم‌ها بيشتر است.
ميزان باروري پائين كه در طي 2هفته اول تخم گذاري اتفاق مي‌افتد مي‌تواند به افت توان نرها نسبت داده شود مخصوصاً اگر از برنامه نور مصنوعي براي تحريك، خارج از فصل تخم گذاري استفاده شده باشد .اين نتايج نشان مي‌دهد كه اثرات باروري براي تقريباً 6 روز در نر‌ها بالاست، بنابراين نرها ي خالص بايد با ماده‌ها حد اقل يكمرتبه درهر هفته جفتگيري كنند.

توليد تخم Egg Production
در بهار زماني كه وضعيت نور مساعداست توليد مثل كبك‌ها زياد است به هر حال ممكن است تخم‌گذاري در كبك در هر زمان از سال با نور دهي مناسب انجام شود.
درآماده سازي براي تخم گذاري، چوكارها بايد يك دوره با نور تحريك نشوند و 2 گروه از پرندگان به طور متناوب به وسيله نور تحريك شوند يا تحريك نشوند و ممكن است كه يك گروه يا گروه هايي براي توليد تخم در همه زمانها صرفنظر از فصل برگزيده شوند.
تجربه نشان داده كه توليد تخم در كبك هاي جوان (در سن 35 تا 40) هفتگي در اولين دوره تخم‌گذاري كمتر از آنهايي است كه در دومين دوره تخم گذاري هستند (شكل 15).
استفاده از نور مصنوعي براي تحريك تخم‌گذاري يك اشكال دارد كه نرها تقريباً دو هفته ديرتر از ماده‌ها به بلوغ جنسي مي‌رسند. براي جلوگيري از اين مشكل، نرها بايد به صورت جدا از ماده‌ها، دو هفته زودتر تحريك نوري شوند. براي توليد تخم، شدت نور در حدود 5 تا 10 فوت candle (lux 100تا 50 ) مناسب است در طي دوره استراحت، كه تحريك نوري داده نمي شوند (ساعت 8 روشنايي ساعت16 تاريكي)، شدت نور بايد حدود 0/5 فوت candle (lux 5) باشد.
براي گرفتن نتيجه مطلوب (For maximum canditioniy) در طي دوره استراحت، دوره تاريكي نبايد توسط نور حتي براي يك مدت كوتاه قطع شود.
در دانشگاه كاليفرنيا براي كبك‌ها از ساعت 4 صبح تا 10 بعد از ظهر نوردهي انجام مي‌شود. پيك توليد 8 ساعت بعد از شروع روشنايي اتفاق مي‌افتد.
تقريباً 50 درصد تخم‌ها بين ساعت هاي 9 صبح يا ظهر و باقيمانده از 1 تا 7 بعد از ظهر گذاشته شود. مدارك كافي وجود دارد كه نشان مي‌دهد كبك‌ها رامي توان براي دوسال توليد رضايتبخش نگهداري كرد بعد از سن دوسالگي، خصوصيات توليد مثل ( باروري وجوجه درآوري ) يك كاهش رانشان مي‌دهد .بعضي از پرورش دهندگان ترجيح مي‌دهند كه بعضي از نرهاي سال اول رابراي سال بعد نگه دارند.

اصول بهداشتي Sanitation
يك برنامه خوب پيشگيري از بيماري سعي مي‌كند تجهيزات و ساختمان را تميز نگهدارد بيمار را جدا كند.
رعايت اصول بهداشتي در به حد اقل رساندن شيوع بيماري‌ها كمك مي‌كند:
*انتخاب جوجه هاي سالم و قوي براي تاسيس مزرعه.
*نگهداري جوجه هاي جوان در حال رشد جدا از پرندگان بالغ.
*تميز نگهد اشتن تجهيزات، ساختمان و محوطه ( Pen )
*جوجه يا پرندگان بالغي كه از بيرون وارد مزرعه مي‌كنيم قبل از اينكه به پرندگان قبلي اضافه كنيم حداقل بايد 30 روز در قرنطينه نگهداري كنيم.
*هرگز نبايد ازدحام ( شلوغي ) جوجه‌ها يا پرندگان مزرعه داشته باشد .
ازدحام باعث افزايش كافي باليسم، تخم‌ها ي شكسته، vent Picking، و ديگر مشكلات مي‌گردد.
* قرار دادن پرندگان مرده در كوره لاشه سوز يا يك گودال كه براي اين كار اختصاص داده شده است .
*آماده كردن جيره غذايي مناسب براي همه گروههاي سني
* زمانيكه يك بيماري مشاهده مي‌شود بايد آن پرندگان را در قرنطينه نگهداري كنيم واز پرندگان بيمار براي تشخيص بيماري در آزمايشگاه نمونه گيري شود.

تغذيه:
اصلي ترين دانه مصرفي كه مي‌ايست هميشه در اختيار قناري قرار گيرد تخم كتان است. تخم كتان دانه‌ا‌ي مقوي و پرانرژي است ولي اين دانه به تنهايي نمي‌تواند تمامي نيازهاي يك موجود زنده را برآورده سازد بنابراين براي بر طرف شدن اين نيازها مي‌بايست دانه‌ها و سبزيجات و مكمل‌هاي ويتاميني و پروتيني گوناگوني را تهيه و در اختيار پرنده قرار دهيد . دانه هايي نظير ارزن - شلغم - كلم - كاهو خرفه - ترب و شاهدانه. سبزيجات و ميوه هايي نظير برگ كاهو- ترب - اسفناج - كرفس - گشنيز - كلم - كدو - سيب - هويج - هلو و ليمو شيرين از منابع مهم كربوهيدراتها، چربيها، پروتينها و ويتامينها به حساب مي آيند.
بخش ديگري از غذاي قناري كه بصورت دستي تهيه مي شود مخلوطي است از تخم مرغ و آرد سوخاري بعلاوه شير خشك، پودر جوانه گندم و سبوس گندم كه دان نرم ناميده مي شود. ممكن است ارزش غذايي دانه ها به مرور زمان و برحسب شرايط نگهداري تغيير كرده و كاهش يابد بنابر اين چهارمين بخش مواد غذايي افزودني‌هايي مانند مكملهاي پروتيني و ويتامين ها مي‌باشند كه براي جلوگيري از كمبود احتمالي آنها در خوراك پرنده مورد استفاده قرار مي گيرند.

انواع دانه هاي مورد استفاده براي قناري
دقت در تنظيم يك رژيم غذايي متعادل و استفاده از دانه هاي مخلوط و رعايت اعتدال در خوراندن آن، موجب مي‌شود تا ضمن استفاده پرنده از خواص مفيد دانه ها، به عوارض ناشي از مصرف زياد آنها نيز مبتلا نگردد. بهتر است براي اين منظور از ظروف انگشتي مخصوصي كه در فروشگاهها نيز وجود دارد استفاده كرده و در هر نوبت يك قاشق چايخوري از دانه مورد نظر به قناري داده شود.

1.دانه‌ها با طبيعت گرم :
تخم كتان كه به دانه قناري مشهور است طبيعتي گرم دارد و حاوي انواع ويتامين و تركيبات كربو هيدرات و املاح معدني مي‌باشد. تخم شلغم طبيعتي گرم داشته و سرشار از ويتامين C و املاح معدني و ضد چاقي بوده و برطرف كننده سرماخوردگي و آسم مي‌باشد.
تخم منداب طبيعتي گرم دارد و سرشار از املاح معدني بوده و مانع از پيچيدن تخم در شكم قناري مي‌شود.
تخم گشنيز طبيعتي گرم داشته و اشتها آور و ضد انگل است. تخم شاهدانه طبيعتي گرم دارد. پرچرب و محرك است و بهتر است در جيره غذايي قناري كمتر وارد شود.
تمامي اين دانه‌ها براي قناريها قابل استفاده مي‌باشند اما اگر توازني بين مخلوط اين دانه‌ها وجود نداشته باشد ميتواند موجب بيماري پرنده گردد.

۲.دانه‌ها باطبيعت سرد:
تخم ارزن طبيعتي سرد و خشك دارد و دانه‌ايي است قليايي و سرشار از پروتئين و منبعي غني از ويتامين A و فسفر و املاح معدني گوناگون. تخم كاهو كه طبيعتي سرد دارد و داراي املاح معدني غني، تامين كننده آهن، اشتها آور، ضد يبوست و بر طرف كننده برونشيت است.
تخم خرفه طبيعتي سرد دارد و داراي املاح معدني بوده و خاصيت تمييز كنندگي دستگاه گوارش و ضدانگل روده را دارد.تخم كلم قمري طبيعتي سرد دارد و داراي املاح معدني مفيد بوده و يك پاك كننده موثر است تخم اسفرزه نيز داراي طبيعتي سرد بوده و حاوي املاح معدني و ويتامين هاي مختلف مي‌باشد.

۳. دانه‌ها باطبيعت معتدل:
تخم چغندر يك دانه معتدل مي‌باشد و سرشار از ويتامينها و املاح معدني بوده و خاصيت پاك‌كنندگي دارد.


خواص ميوه‌ها و سبزيجاتدر استفاده از سبزيجات و ميوه‌ها بايد توجه داشت كه قبل از استفاده، آنها را كاملا شسته و تمييز كرده و ورطوبت آنها گرفته شود. سبزيجات و ميوه‌ها بايد بدون لك بوده و مانده و پلاسيده نباشند.ميوه‌ها و سبزيجات را ميتوان هفته اي يك تا دو بار در جيره غذايي قناريها استفاده كرد. جوانه‌ها كامل‌ترين و حيات‌بخش‌ترين غذاها هستند. دانه‌ها در هنگام جوانه زدن، ‌مملو از ويتامينها و پروتئين‌ها، املاح معدني غني، كربوهيدراتها و قندهاي طبيعي‌شده و براي مصرف قناريها و مخصوصا جوجه‌هاي يكماهه بسيار مفيد هستند. مصرف سبزيجات و ميوه هاي تازه نيز در جيره غذايي قناري بايد وجود داشته باشد اما طبق يك برنامه منظم.
در اين بخش درباره خواص و طبيعت بعضي از سبزيجات و ميوه‌ها توضيح ميدهيم:
برگ كاهوي بدون رطوبت تامين كننده كلسيم و آهن و اشتهاآور و ضديبوست مي‌باشد. برگ كاهو طبيعتي سرد دارد.
برگ تازه و جوان اسفناج، طبيعتي معتدل داشته و تامين كننده آهن و ضد يبوست مي‌باشد.
برگ و ساقه كرفس نيز طبيعتي گرم داشته و حاوي سديم، پتاسيم و كلسيم مي‌باشد و به مقدار كم به قناريها داده مي‌شود.
برگ گشنيز تازه طبيعتي سرد داشته و حاوي ويتامين C و A و املاح معدني مي‌باشد.
برگ تيزك شاهي نيز طبيعتي گرم دارد و حاوي ويتامين C، كلسيم و يد بوده و ضد آسم مي‌باشد.
برگ تيزك آبي نيز همان خاصيت تيزك شاهي را دارد اما مقدار يد آن بيشتر مي‌باشد و در درمان برونشيت و آسم بسيار مفيد است.
سيب درختي شيرين طبيعتي معتدل دارد و سرشار از ويتامينهاي گوناگون بوده و در درمان يبوست و اسهال مفيد است.
گلابي طبيعتي معتدل داشته و مملو از ويتامين‌ها و املاح معدني مي‌باشد.
پرتقال شيرين طبيعتي معتدل دارد و حاوي ويتامين C و املاح معدني مي‌باشد و در بهبود و درمان بيماري آسم و سرماخوردگي و برونشيت ميتوان از آن استفاده كرد.
هويج تازه طبيعتي گرم دارد و سرشار از ويتامين A و املاح معدني و رنگدانه است كه جلا دهنده‌هاي قناري مي‌باشد.

نور
نور مهمترين عامل براي به بلوغ رسيدن، رشد و توليد مثل و شروع و پايان پرريزي قناري‌ها مي‌باشد. اگر ارزش نوردهي صحيح و مناسب بيش از يك تغذيه خوب نباشد كمتر هم نخواهد بود بنابراين چگونگي نور دادن در فصول مختلف سال يكي از عواملي است كه در موفقيت شما نقش بسزايي دارد. همانطور كه طول روز از ابتداي فصل تابستان تا انتهاي فصل پاييز سير نزولي در پيش مي‌گيرد در فصل زمستان و بهار سير صعودي خواهد داشت در نتيجه مي‌توان اختلاف اين كاهش و افزايش را محاسبه نمود. اين اختلاف حدودا زماني معادل پنج ساعت است، با دانستن اينكه كوتاهترين روز سال حدود ده ساعت و بلندترين روز سال تقريبا پانزده ساعت بطول مي‌انجامد، نتيجه مي‌گيريم كه براي جلوگيري از خستگي مفرط در طول دوران توليد مثل نبايد پرنده‌ها روزانه بيش از پانزده ساعت بيداري داشته باشند و به آرامش و استراحت نيز نياز دارند. نكته مهم ديگري كه بايد مد نظر داشته باشيد چگونگي نور دادن يا كاهش و افزايش زمان نوردهي است. همانطور كه با تغيير فصل از تابستان تا اواخر پاييز بتدريج زمان نوردهي كاهش مي‌يابد براي افزايش آن و به بلوغ رسيدن پرنده‌ها بايد پنجاه روز قبل از جفت اندازي به اين كاراقدام نماييد. روش كار به اين گونه است كه هفته اول يك ربع و هفته دوم نيم ساعت و هفته‌هاي سوم و چهارم و پنجم يك ساعت براي هر هفته و در دوهفته پاياني به ترتيب نيم ساعت و يك ربع به زمان نوردهي افزوده مي‌شود و در صورتي كه بخشهاي ديگر را به خوبي مديريت كرده باشيد از چهل وپنجمين روز بعد از شروع نوردهي پرنده‌هاي نر و ماده همگي آمادگي خود را براي توليد مثل نشان خواهند داد.


دماي محيط
نقش دما حفظ مقاومت پرنده در مقابل بيماريهاست كاهش وافزايش دما باعث بوجود آمدن مشكلاتي مي‌گردد و هر دو صورت آن را استرس مي‌نامند بعلاوه اينكه دما همانند تغذيه و نور در شروع تولك رفتن و پايان آن نقش خاص خود را ايفا مي‌كند. حداكثر دماي مناسب محيط 35 درجه سانتيگراد و حداقل 18 درجه سانتيگراد دمايست كه مي‌توان پرنده را با آرامش خيال نگهداري نمود. 35 درجه دما براي تولك رفتن و 18 درجه براي قطع كامل پرريزي مناسب است اما فصل توليد مثل زمانيست كه كاهش و افزايش دما پذيرفتني نيست وپرنده احساس راحتي و زندگي طبيعي و آرام را نخواهد داشت. بنابر اين دماي مناسبي كه پرنده مي‌تواند دوران توليد مثل را در آن دما به راحتي پشت سر بگذارد بين 21 تا 24 درجه سانتيگراد است.

بهداشت
يكي ديگر از اركان مهم در مديريت گله‌ها حفظ نظافت و بهداشت مي‌باشد بنابر اين مسائلي كه بايد مورد توجه پرورش دهنده و مدير خوب قرار داشته باشد نكاتي است كه در زير به آنها اشاره مي‌شود:
1- شناخت عوامل بيماري‌زا و حذف آنها
2 شناخت نكات بهداشتي و رعايت آنها
3- شناخت آنتي بيوتيكها و ويتامين‌ها و روش مصرف آنها
4- شناخت چرخه زندگي و نياز‌هاي پرنده اي كه نگهداري مي‌كند
قناري‌هاي آزاد در طبيعت دوست دارند كه بر روي چمن‌هاي مرطوب غلت بزنند و بدين ترتيب خودشان را تميز كنند. در برخي از موارد به علت طولاني شدن فواصل بين آب‌تني ممكن است برخي از پرنده‌ها ميل به آب تني را از دست بدهند و يا جوجه‌هايي كه براي اولين بار با ظرف آب‌تني آشنا مي‌شوند ممكن است رغبتي به اين كار نشان ندهند. اما كلا آب‌تني خصوصا در فصول گرم سال و هنگام پرريزي بسيار ضروري است. چرا كه موجب تحريك رشد سريع پرهاي جديد مي‌گردد. آب تني پرنده ماده در اواخر دوران خوابيدن بر روي تخم‌ها باعث مرطوب شدن سطح پوسته آن شده و ضمن كاهش از دست رفتن آب موجب خروج راحت تر جوجه از تخم مي‌گردد. بعد از استحمام پرنده به آراستن خود مي‌پردازد. پرهاي خود را پوش داده مي‌لرزاند و با نوك خود آنها را مرتب مي‌كند. سپس به كمك منقارش مواد چربي مترشحه از غده خاصي كه در بالاي محل اتصال دم به بدنش قرار دارد و اوروپيژيال (Uropygial) ناميده مي‌شود را روي كليه پرهايش مي‌مالد. اين روغن باعث براقي پرهاي قناري شده و به عنوان يك ماده محافظ طبيعي عمل مي‌كند. بعضي از پرنده‌هاي دست آموز عادت به استحمام در زير شير آب ظرفشويي آشپزخانه دارند و از ريزش جريان آب بر روي بدنشان بسيار لذت مي‌برند. از اينرو بسيار طبيعي است كه با شنيدن صداي جريان آب به سوي ظرفشويي پرواز كنند. يكي از راه‌ها آشنا كردن پرندگان با ظرف آب تني گذاشتن برگ كاهوي مرطوب در كف قفس است تا پرنده خود را بر روي آن ماليده و پر و بالش را تميز نمايد. راه ديگر گذاشتن يك قطعه يخ بر روي قفس و قرار دادن ظرف آب تني (با مقدار كمي آب) در زير آن بر روي كف قفس است تا با آب شدن يخ و چكيدن قطرات آب پرنده نسبت به آب‌تني تحريك شود. همچنين مي‌توان ظرفي حاوي آب با درجه حرارتي حدود دماي اتاق و با عمقي كم به طوري كه پرنده بتواند داخل آن آب تني كند كف قفس قرار داده تا پرنده درون آن استحمام نمايد.
پس از استحمام به علت ريختن آب بر روي كف قفس خشك كردن و يا تعويض پوشش كف آن ضروري مي‌باشد.

پرورش و جوجه‌كشي:

دوران جنيني

زندگي درون تخم دوران جنيني ناميده مي‌شود و سيزده روز طول مي‌كشد , پس از سيزدهمين روز و در ابتداي روز چهاردهم جوجه پوسته تخم را شكسته و از آن بيرون مي‌آيد و دوران زندگي جديد خود را كه دوره رشد نام دارد آغاز مي‌كند .

دوران رشد

دوره رشد جوجه قناري حدود 60 روز طول مي‌كشد ولي تنها 25 تا 30 روز از اين دوره دوماهه را توسط والدين تغذيه مي‌شود در اين مدت كوتاه رشد جوجه چنان سريع است كه تقريبا به چهل برابر وزن خود در زمان تولد مي‌رسد . روزهاي باقيمانده از اين دوران براي كسب تجربه نسبت به محيط اطراف - رويش كامل پرها و استقلال براي ادامه حيات پرنده جوان بسيار حساس و ارزشمنداست.

دوران بلوغ
پس از 60 روزگي وشروع مرحله سوم، پرريزي و تولك رفتن پرنده جوان آغاز مي‌شود. اين پرريزي منحصرا پرهاي تنه پرنده را شامل مي‌شود ولي پرنده پرهاي پرواز خود را از دست نمي‌دهد در اين هنگام رشد جسمي و محسوس پرنده پايان يافته و پرنده مرحله جديد زندگي خود را كه اصطلاحا عقل‌رس شدن است آغاز مي‌نمايد. پرنده جوان رفتار‌هاي اجتماعي و شرايط زندگي گروهي را در اين دوران فرا مي‌گيرد. همچنين رشد غدد تناسلي در اين دوران شروع و تا بلوغ كامل پرنده ادامه مي‌يابد. سن بلوغ معمولا بر حسب نژاد‌هاي مختلف بين 6 تا 8 ماه است ولي ديده شده كه در نژادهاي سبك نظير قناري‌هاي رنگي پرنده در 5 ماهگي هم قدرت توليد مثل به دست مي‌آورد.

دوران توليد مثل
در اين دوره قناري‌هاي نر و ماده با رفتارهاي خود آمادگي خود را براي توليد مثل نشان مي‌دهند ماده‌ها بيقراري مي‌كنند و نرها با ولعي خاص به آواز خواني مشغول هستند. در اين زمان وبعد از جفت‌اندازي پرنده‌هايي كه خود زماني نيازمند مراقبت بودند به مراقبت از جوجه‌هاي خود مي‌پردازند. با اولين سري تخم‌گذاري پرنده نر و ماده كم تجربه، همانند والدين خود كسب تجربه مي‌كنند و مرحله جديد را مي‌آموزند. بنا بر اين بهتر است يكي از جفتها را مسن‌تر و كار كشته‌تر انتخاب كنيد تا هم شما و هم جفت كم تجربه دردسر كمتري را براي بزرگ كردن جوجه‌ها تحمل نماييد.
 

پر ريزان (تولك):
پر ريزان را نمي‌توان به عنوان بيماري تلقي نمود بلكه پديده اي است طبيعي كه در آن پرهاي قديمي ريخته و توسط پرهاي جديد جايگزين مي‌شوند. اما پرنده در زمان تولك رفتن نسبت به بيماري‌ها بسيار ناتوان است. بروز بيماري نيز اختلالاتي در امر پرريزان بوجود خواهد آورد. پرنده در وضعيت پرريزان طبيعي آواز نمي‌خواند. پس از تعويض پرهاي پوشش بدن پرهاي كوچك عوض مي‌شوند. هنگامي كه پرهاي پرواز در بالها و پرهاي هدايت در دم نو گشتند پرنده شروع به تعويض پرهاي بزرگ خود خواهد كرد. تولك رفتن در فاصله اواخر مرداد تا اوايل مهر ماه انجام مي‌شود. پرنده بايد ظرف مدت ۶ الي ۸ هفته پرهايش را كاملا تعويض نمايد. در صورتي كه اين مدت زمان بطور محسوسي به درازا انجامد سوخت و ساز بدن پرنده صحيح انجام نگرفته و خلاصه ايرادي در امر نگهداري وجود داشته است. تنظيم و تصحيح اين مسئله از امروز به فردا ميسر نمي باشد. الگوي ريختن و درآمدن پرها به اين صورت است كه از ناحيه سر شروع شده و بعد گردن و تنه و پاها و بالاخره در آخر دم و بالها را شامل مي‌شود. اين امر پرواز پرنده را محدود كرده و يك بار اضافي بر روي متابوليسم بدن پرنده مي‌باشد. بعضي وقت‌ها تولك رفتن بي موقع پرنده مي‌تواند ناشي از قرار گرفتن پرنده در معرض گرماي شديد باشد. البته گاهي نيز به علت ترس و يا مصرف دانه‌هاي نامناسب بروز مي‌كند. در اين مواقع بايد پرنده را از منابع گرمازا و رادياتور‌ها دور نمود و غذاي او را چك كرده تا از نظر تركيب و كيفيت مناسب باشد.

تغذيه زمان تولك:
لازمه پرريزان منظم و نرمال تغذيه صحيح و متنوع توام با ويتامين‌ها و املاح معدني و مواد ديگر است. اما به هر صورت مي‌توان پرنده را براي پشت سر گذاردن پر ريزان بد و ناقص كمك كرد. براي اين منظور ميتوانيد از موادي نظير آويزانول (Avisanol) و ويتالينوكوئل (Vitalinoquell) و يا داروهاي تقويتي ديگر مخصوص تولك رفتن استفاده كرده و به آب و خوراك آنها اضافه نماييد. همچنين غذاهاي آماده و مناسبي براي جايگزين شدن سريع پرها در بازار‌هاي بين المللي موجود است كه مي‌توان تهيه و مصرف نمود. جهت تقويت پرنده مي‌توان روزانه يك قطره روغن ماهي به غذاي او اضافه نمود. ولي بايد توجه داشت كه مقدار دانه آغشته به روغن آنقدر كم باشد كه در طي ۱۲ الي ۲۴ ساعت مصرف شود.
همچنين ميزان كمي ويتامين E نيز به جيره اضافه شود تا دچار اختلالات توليدمثلي نشود. در عين حال بايد مراقب بود تا مبادا پرنده بيش از حد چاق شده و زير پوست شكم و بالطبع ساير نواحي بدن چربي ذخيره شود. ممكن است پس از هربار تولك رفتن پرنده قدرت و ميزان خواندنش كمتر شود كه در اين رابطه كار اساسي نميتوان انجام داد. بجز اينكه رژيم غذايي او چك شده تا بيش از حد چرب يا پر انرژي نبوده و باعث چاق و تنبل شدن پرنده پرنده نگردد.
بطور كلي وقتي پرنده‌ها تولك مي‌روند يك سري فعل و انفعالات سوخت و سازي (آنابوليكي و متابوليكي) در بدن به وقوع مي‌پيوندد كه در اكثر موارد موجب مي‌شود ضايعات جزيي موجود در اندام‌هاي مختلف بدن برطرف شده و اندام‌ها و عضو‌هاي بدن با تجديد قواي دوباره شروع به فعاليت كنند. شايد تا حدودي بتوان آن را به روند خزان درختان در فصل پائيز و رويش مجدد در ابتداي بهار تشبيه كرد. البته شدت تغييرت در دوران لك در حد تغييرات درختان به هنگام خواب زمستاني نيست ولي تا حدودي غير فعال شدن و فعاليت مجدد دستگاه توليد مثلي پرنده در طي دوران لك مشابه با روند خزان درختان مي‌باشد. به عبارتي همانطور كه درخت برگ آفت زده و ناتوانش را با برگ‌هاي سالم و جوان تعويض ميكند پرنده نيز در ظاهر پرهاي شكسته و كهنه خود را با پرهاي جديد و سالم تعويض مي‌كند. در حين اين روند سلولهاي فرسوده و ناتوان دستگاه تناسلي نيز از بين رفته و بعد از لك توسط سلول‌هاي جديد و جوان فعال جايگزين مي‌شوند. بدين ترتيب اگر ضايعات جزيي در دستگاه‌هاي مختلف بدن از جمله دستگاه تناسلي موجود باشد در طي دوران لك از بين مي‌رود.

چند نكته مهم
۱- بهترين زمان براي خريدن قناري براي جوجه كشي و ازدياد نسل پاييز است .
۲- الزاما بايد جفت‌ها حداقل شش هفته قبل از اغاز دوره جفت گيري انتخاب و آماده بهره برداري
شود. در طول اين مدت جفت‌ها در عين حال قادر خواهند بود تا خود را با آب و هوا و شرايط
محيطي موجود وقف داده و با آرامش خاطر جفت‌گيري كنند.
۳- قناري داران با تجربه ترجيح مي‌دهند پرنده هايي را جهت جفت‌گيري به كار گيرند كه در رده مختلف سني قرار دارند. مثلا يك نر جوان با ماده‌اي كه متجاوز از يك سال عمر كرده است را با هم قرار مي‌دهند و يا بالعكس. چون تجربه‌اي كه پرنده سالخورده داره موجب ميشه تا مراحل جفت‌گيري به آساني طي شود.
۴- به طور معمول مي‌توان دو جوجه كشي در سال را حد طبيعي دانست.
در هنگام خريد براي شناسايي جنس و قدرت باروري پرنده:
پرنده را گرفته و با دهان به پرهاي ناحيه شكم قناري بدميد يك پرنده سالم نر كه آمادگي لازم براي جفت‌گيري را داشته باشد داراي زائده خاصي (spike) در اطراف كلوآك يا ناحيه مقعدي cloaca است كه اين زائده به صورت يك برجستگي در پرنده آماده براي جفت‌گيري به وضوح ديده مي‌شود. ناحيه شكمي كمي فرو رفته بوده و داراي رنگ گوشت طبيعي مي‌باشد.
چنانچه روده‌ها متورم بوده و به وضوح در زير پوست قابل رويت باشد (احتمالا به رنگ قرمز و ملتهب) مي‌توان يقين حاصل نمود كه پرنده بيمار است. استخوان جناغي بايد كاملا به وسيله عضلات جانبي در ميان گرفته شده باشد و با تماس نوك انگشتان بايد احساس شود كه تمامي ناحيه سينه پر و فاقد حفره و فرو رفتگي باشد. چنانچه استخوان جناغ به صورت يك استخوان تيز بيرون زده باشد نشانه بارزي از لاغري مفرط پرنده است كه چنين پرنده‌اي را مي‌توان بيمار و نامناسب تشخيص داد.
بدن پرنده ماده تا حدي كشيده‌تر بوده و ناحيه مقعد يا كلوآك آن به واضحي پرنده نر نيست چنانچه در ناحيه مزبور برجستگي ديده شود بيشتر متوجه دم پرنده است.

مقدمه :
پرورش بلدرچين بدليل كوچك بودن جثه پرنده و امكان پرورش چند صد قطعه آن در يك فضاي كوچك و سرمايه‌گذاري اندك جهت تامين وسايل و تجهيزات پرورش از جايگاه بالقوه‌اي برخوردار مي‌باشد.
نظر به اينكه مدت پرورش بلدرچين تا زمان كشتار 6 هفته بطول مي‌انجامد لذا مقدار مصرف دان در اين مدت نيز به تناسب كم خواهد بود. بهمين جهت بحران هاي اقتصادي در پرورش بلدرچين تاثير چنداني نخواهند داشت. علاوه بر اين پرورش تجاري بلدرچين در شرايط روستايي از جايگاه ممتازي برخوردار مي‌باشد. ولي به دليل آزاد پرواز بودن اين پرندگان نگهداري آنها در اماكن سربسته مناسب و بهتر مي‌باشد.
گوشت بلدرچين بعلت پائين بودن چربي و كلسترول آن در مقايسه با سايرمنابع پروتئين حيواني از ويژگي و جايگاه خوبي برخوردار مي‌باشد.

محصولات:
بلدرچين سالانه در حدود 300- 250 عدد تخم مي‌گذارد. وزن هر يك از تخمهاي بلدرچين مابين 9 الي 12 گرم مي‌باشد. شكل تخم كروي رنگ پوسته آن از قهوه‌اي سير تا آبي و سفيد متغير بوده و داراي رنگدانه‌هاي سياه و آبي است. تخم بلدرچين در مقايسه با تخم‌مرغ از نظر آهن و فسفر غني و داراي طعم شبيه تخم‌مرغ مي‌باشد و بصورت آب پز، سرخ كرده سرو مي‌شود. سن كشتار 6 - 5 هفتگي، وزن زنده 150 - 120 گرم و وزن لاشه 115- 105 گرم مي‌باشد كه در صورت اصلاح نژاد، توليد گوشت اين حيوان مي‌تواند افزايش يابد. گوشت بلدرچين نرم، تيره و لذيذ بوده و همانند گوشت مرغ بدلخواه شخص در پخت غداهاي مختلف استفاده مي‌شود. قبل از بسته بندي، عضلات سينه استخوان گيري مي‌شود. ولي ران همانطور با استخوان بسته بندي و در مراكز عرضه به فروش مي‌رسد . گوشت بلدرچين سرشار از ويتامين هاي B1-B2-B6 ، مواد معدني، اسيدهاي چرب و اسيدپانتوتنيك مي‌باشد.

پرورش بلدرچين:
افرادي كه علاقمند به پرورش بلدرچين جهت نوليد گوشت باشند بايد جوجه‌‌هاي آن را خودشان توليد و تكثير نمايند. زيرا محلي در ارتباط با توليد انبوه جوجه بلدرچين و يا كارخانه جوجه‌كشي ويژه بلدرچين فعلا وجود ندارد. جهت ايجاد تاسيسات مربوط به پرورش بلدرچين نيز محلي را كه داراي آب، برق و راه مناسب است انتخاب كنند. همچنين داراي امكانات لازم نسبت به حمل محصولات توليدي به بازار باشند و از طرفي به دليل ايجاد بوي نامطبوع در محلي خارج و دور از محل سكونت پرورش داده شود. به همين دليل نياز به ايجاد سالن‌هاي جداگانه جهت پرورش مولدين و جوجه‌ها مي‌باشد.
سمت و سوي سالن‌ها از نظر آفتابگير بودن مهم و با اهميت مي‌باشد مثلا در مناطق گرمسير قسمت طولي سالن‌ها بايد در جهت شرق و غرب ساخته شود. اگر سايبان ساختمان هم مقداري طولاني در نظر گرفته شود از افزايش دماي داخل سالن در فصل تابستان كاسته خواهد شد زيرا در اين فصل خورشيد مدار عمودي را طي مي‌كند. اما در مناطق سردسير طول سالن در جهت شمال و جنوب ساخته مي‌شود با اين كار سالن‌ها در فصل زمستان آفتاب گير خواهند بود.
مكانهاي بادگير، ارتفاعات و كنار دريا محلي مناسب براي پرورش بلدرچين محسوب نمي گردد. داخل سالن پرورش بر اساس برنامه و نحوه پرورش (داخل قفس و يا كف سالن )، ظرفيت جوجه‌ريزي در نظر گرفته شده و سرمايه موجود پرورش دهنده و. .. آماده سازي مي‌گردد.
اگر پرورش در كف سالن مد نظر باشد از بستر استفاده مي‌شود در اين سيستم ارتفاع بستر در فصل تابستان 5 -3 سانتيمتر و در فصل زمستان 8 - ۵ سانتيمتر در نظر گرفته مي‌شود و با كاه، تراشه نجاري، پوسته برنج و يا خاك اره مي‌پوشانند.
درجه حرارت مطلوب در پرورش بلدرچين بالغ مابين 27 - 21 درجه سانتي گراد مي‌باشد. سيستم نگهداري در قفس نيز متداول مي‌باشد كه كف قفس را مي‌توان در اندازهاي مختلف ( 25* 15، 20 * 15، 15 * 15 ) انتخاب كرد اما ارتفاع بايد بين 17 - 15 سانتي متر باشد. در قفس‌هايي با ابعاد ذكر شده مي‌توان 4 - 2 بلدرچين نگهداري كرد. در ابعاد كوچك يك نر و يك ماده، اما در ابعاد بزرگ بازاء 3 -2 بلدرچين ماده يك بلدرچين نر مناسب مي‌باشد.
در قفس هاي سيستم آپارتماني، جهت جمع آوري فضولات، قسمت تحتاني هر قفس با كف فلزي پوشانده مي‌شود، فضولات جمع شده يا بصورت اتوماتيك و يا بصورت دستي تخليه و پاك‌سازي مي‌شود. در قفس‌هاي كاليفرنيايي، مدفوع مستقيما به كف سالن ريخته و در آنجا جمع مي‌شود فضولات توليد شده به صورت مستمرتخليه مي‌شود.
شبكه‌هاي كف قفس در هر نوع آن بايد به ابعاد 5/1* 1 سانتي متر و شبكه سقف و ديواره‌ها 4 *5/2 و يا 5 * 2 سانتي متر بهتر است باشد. جهت سرازير شدن تخم‌ها، كف بايد با زاويه 15 درجه ساخته شود و به منظور جلوگيري از شكستن تخم‌ها در اثر برخورد با جدار شبكه فلزي، سرتاسر شبكه محل تجمع تخم‌ها با ابر پوشانده شود. اين عمل در جلوگيري از شكسته شدن تخم‌ها بسيار مفيد مي‌باشد. پرورش بلدرچين بصورت گروههاي بزرگ نيز در داخل قفس امكان پذير مي‌باشد، اما تراكم آنها نبايد از 50 قطعه بيشتر باشد.
در اين روش ابعاد مختلف قفس بر اساس تعداد بلدرچين بشرح ذيل ميباشد:
بازاء هر 25 قطعه بلدرچين = 30*60*60
بازاء هر 50 قطعه بلدرچين = 30*120*60
بمنظور كنترل و جلوگيري از امكان جست و خيز و پرواز و ايجاد زخم ارتفاع قفس‌ها نبايد بيشتر از cm۳۰ باشد.

توليدمثل بلدرچين :
جهت اينكار غالبا از دستگاههاي جوجه‌كشي استفاده مي‌شود، البته بلدرچين در كوتاه‌مدت به بلوغ جنسي مي‌رسد. جنس ماده در 42 روزگي شروع به تخم گذاري و در بلدرچين نر از36 روزگي توليد اسپرم مي‌كند و اگر بازاء 3 – 2 ماده بايد يك نر در نظر گرفته شود شانس نطفه‌دار بودن تخم‌ها افزايش مي‌يابد. جهت تكثير و توليد مثل از بلدرچين مادر و تخم هاي بدست آمده از آن نيز مي‌توان بهره جست.
بلدرچين هاي مادر در روزهاي 56- 60 به اوج تخمگذاري خود مي‌رسد و در صورت افزايش مدت زمان روشنايي از فروردين لغايت شهريور 100- 50 تخم مي‌گذارند پس از اين مدت وارد تولك 5/1 ماهه مي‌شوند. در پرورش مدرن و در شرايط صنعتي در طول سال از يك قطعه بلدرچين 300 – 250 تخم برداشت مي‌شود.
شرايط ايده‌ال نوردهي و ايجاد روشنايي در سا لن 18 – 14 ساعت در روز مي‌باشد. در انتخاب تخم‌ها جهت استفاده در جوجه‌كشي بايد به نكاتي همچون پاكيزگي، سالم بودن و وزن تخمها توجه نمود. اگر مجبور به ذخيره تخم‌هاي بدست آمده از مادران مولد باشيم بايد در شرايط مناسب يعني در دماي
18 – 16 درجه سانتي گراد و رطوبت 80 – 75% نگهداري كرد . اگر تعداد تخم توليد شده كمتر از ظرفيت ماشين جوجه‌كشي باشد مي‌توانيم تخم هاي بدست آمده را تا 15 – 10 روز در شرايط محيطي فوق الذكر ذخيره و نگهداري نمائيم.
تخم‌ها در روي راك به طور افقي يا بشكلي كه نوك تيز آن در قسمت پائين قرارگيرد گذاشته مي‌شود، درصورتي كه تخم بلدرچين بيشتر از يك هفته جهت جوجه‌كشي ذخيره و نگهداري شود بايد هر روز با جابجا نمودن، وضعيت آنها را تغيير داد.
در توليد جوجه بلدرچين توسط ماشين جوجه‌كشي رعايت 4 شرط دما، رطوبت و تهويه مناسب و جابجا كردن الزامي است.
دماي ماشين جوجه‌كشي بايستي 5/37 درجه سانتي گراد باشد اما دو روز آخر درجه حرارت ماشين جوجه‌كشي كاهش داده مي‌شود.
در 14 روز اول تخم‌هاي داخل ستري بلافاصله هر 4 – 2 ساعت يكبار و يا حداقل روزي 5 بار جابجا مي‌شوند. اگر اين كار توسط دستگاه و به صورت اتوماتيك باشد بازاء هر يك ساعت يكبار انجام خواهد گرفت و در دو روز آخر تخم‌ها به هچري انتقال داده مي‌شوند.
تخمهاي بلدرچين بعد از 18 – 17 روز هچ مي‌شوند. تعداد جوجه‌هاي هچ شده بازاء هر يكصد تخم راندمان هچ را مشخص مي‌كند. تعداد تخم‌هاي بارور بازاء هر يكصد تخم نيز ميزان باروري را تعيين مي‌كند. بهترين موقع تعيين درصد ( باروري و راندمان هچ )در زمان انتقال تخم‌ها از ستري به هچري مي‌باشد.

تعيين ظرفيت دستگاه جوجه‌كشي و محاسبه اندازه گله مادر:
اگر فرضا بر اساس ارزيابي‌هاي بعمل آمده نياز بازار به 1000 قطعه بلدرچين در هفته برآورد و مشخص شود، بايد 10% افزون بر نياز بازار بلدرچين توليد و عرضه نمود. زيرا تلفات 10 – 5% جوجه‌ها را در طول پرورش نبايد فراموش نمود به همين منظور جهت تامين 1000 قطعه جوجه بلدرچين در هفته بايد با در نظر گرفتن 90% ميزان باروري تخم 80 % ميزان هچ به تعداد متوسط 1550 عدد تخم نياز مي‌باشد.
با اين حساب بايستي روزانه 225 عدد تخم از گله مادر توليد و پس از يك هفته ذخيره كردن به دستگاه جوجه‌كشي منتقل مي‌نمائيم. اگر ميزان بارور بودن 1550 عدد تخم هاي جمع آوري شده در طول هفته كه در داخل ماشين جوجه‌كشي گذاشته شده‌اند را 90% تخمين بزنيم. در روز پانزده تعداد 1400 – 1376 عدد تخم بارور از ستري به قسمت هچري منتقل خواهد شد. بهمين منظور ظرفيت هچري بايد به اندازه 1400 عدد تخم در نظر گرفته شود از طرف ديگر چون هفته اي يكبار تخم‌ها جمع‌آوري و داخل دستگاه گذاشته مي‌شود ظرفيت ستري را بايد دو برابر آن در نظر گرفت. همچنين جهت تكميل ظرفيت دستگاه در هفته يعني جمع آوري و ذخيره 250 عدد تخم در روز به پرورش
360 – 350 قطعه بلدرچين مادر نياز مي‌باشد. اگر در هر قفس يك نر و يك ماده پرورش دهيم باندازه تعداد ماده به بلدرچين نر نياز داريم.
ارقام ذكر شده در فوق بر اساس 90% باروري و 80% توان هچ و 70% توليد تخم محاسبه گرديد. شايان ذكر اينكه كسب ارقام ذكر شده در توليد بسيار مشكل و در حين حال مطلوب مي‌باشد.

نگهداري و پرورش جوجه‌ها :
جوجه‌ها يا در دستگاه هاي چند طبقه مادر مصنوعي و يا در كف سالن پرورش داده مي‌شوند. دماي محل بايد در اوايل پرورش 36 – 35 درجه سانتي گراد باشد. سپس حرارت سالن بازاء هر هفته 3 درجه سانتي گراد كاهش مي‌يابد اما به هيچ وجه نبايد دماي سالن به كمتر از 22 دجه سانتي‌گراد كاهش يابد. پرورش در قفس هاي بزرگ كف شبكه‌اي نيز امكان پذير است. جهت جلوگيري از نوك زدن يا كاني باليسم انجام نوك چيني و كاهش شدت نور سالن و يا آويزان نمودن دسته‌هاي يونجه خشك مفيد مي‌باشد 20 عدد بلدرچين سه هفتگي را مي‌توان در فضاي به وسعت 30*30 سانتي متر جا داد. پس از گذشت 5 هفته بلدرچين‌ها به قفس‌هاي مخصوص تخم گذاري منتقل مي‌گردد. اگر پرورش دركف سالن در نظر گرفته شود بايد قوطي هاي ويژه بلدرچين تهيه شود. داخل قوطي هاي تخمگذاري بايستي كاه يا علف گذاشته شود.
تامين روشنايي داخل سالن در هفت روز اول 5 – 2 لامپ بصورت 24 ساعت و 40 – 8 روز بعدي طول طبيعي روز و يا 8 ساعت با 2 لامپ، بعد از 41 روز 16 ساعت با 2 لامپ مناسب مي‌باشد. رنگ پرهاي قسمت بالايي سينه و گردن در بلدرچين نر بالغ قهوه اي مايل به قرمز و در ماده‌ها رنگ خاكستري با خالهاي سياه تزئين شده است.

تغذيه بلدرچين:
جوجه بلدرچين سريع رشد مي‌كند به همين منظور در جيره مراحل اوليه پرورشي بايد 28 – 25% پروتئين داشته باشد، سه هفته اول از جيره شروع يا پيش دانه استفاده مي‌شود در اين دوره نياز 3000- 2600 كيلو كالري انرژي مي‌باشد معمولا در 3 هفته اول پرورش از جيره غذايي پر انرژي با ميزان پروتئين بالاي جوجه بوقلمون استفاده مي‌كنند.